GEORGICA.

Marcks.

LIBER PRIMUS.

QUID faciat lætas segetes, quò sidere terram
Vertere, Mæcenas, ulmisque adjungere vites,
Conveniat; quæ-cura boum, qui cultus habendo
Sit pecori; apibus quanta experientia parcis;
Hinc canere incipiam. Vos, o clarissima mundi.
Lumina, labentem cœlo quæ ducitis annum,
+Liber, et alma Ceres, vestro si munere tellus
Chaoniam pingui glandem mutavit aristâ,
Poculaque inventis Acheloïa miscuit uvis;
Et vos, agrestum præsentia numina, Fauni,

5

10

Ferte simul, Faunique, pedem, Dryadesque puellæ :

Munera vestra cano. Tuque o, cui prima frementem
Fudit equum magno-tellus percussa tridenti,
Neptune; et cultor nemorum, cui pinguia Ceæ -
Ter centum nivei tondent dumeta juvenci;
Ipse, nemus linquens patrium saltusque Lycæi,
Pan, ovium custos, tua si tibi Mænala curæ,
Adsis, o Tegeæe, favens; oleæque Minerva
Inventrix; uncique puer monstrator aratri;
Et teneram ab radice ferens, Silvane, cupressum;
Dîque deæque omnes, studium quibus arva tueri,
Quique novas alitis non ullo semine fruges,
Quique satis largum cœlo demittitis imbrem.

Tuque adeò, quem mox quæ sint habitura deorum
Concilia incertum est; urbesne invisere, Cæsar,
Terrarumque velis curam, et te maximus orbis
Auctorem frugum tempestatumque potentem
Accipiat, cingens maternâ tempora myrto:
An deus immensi venias maris, ac tua nautæ
Numina sola colant; tibi serviat ultima Thule;
Teque sibi generum Thetis emat omnibus undis :
Anne novum tardis sidus te mensibus addas,
Quâ locus Erigonen inter Chelasque sequentes

Panditur; ipse tibi jam brachia contrahit ardens
Scorpius, et cœli justâ plus parte relinquit:
Quidquid eris (nam te ne sperent Tartara regem,
Nec tibi regnandi veniat tam dira cupido,
Quamvis Elysios miretur Græcia campos,
Nee repetita sequi curet Proserpina matrem),
Da facilem cursum, atque audacibus annue cœptis;
Ignarosque viæ mecum miseratus agrestes,
Ingredere, et votis jam nunc assuesce vocari.
VERE novo, gelidus canis quum montibus-humor
Liquitur, et zephyro putris se gleba resolvit,
Depresso incipiat jam tum mihi taurus aratro
Ingemere, et sulco attritus splendescere vomer.
Illa seges demum-votis respondet avari
Agricolæ, bis quæ solem, bis frigora sensit;
Illius immensæ ruperunt horrea messes.

At priùs ignotum ferro quàm scindimus æquor,
Ventos et varium cœli prædiscere morem
Cura sit, ac patrios cultusque habitusque locorum,
Et quid quæque ferat regio, et quid quæque recuset:
Hic segetes, illic veniunt feliciùs, uvæ;
Arborei fœtus alibi, atque injussa virescunt
Gramina. Nonne vides croceos ut Tmolus odores,
India mittit ebur, molles sua thura Sabæi,
At Chalybes nudi-ferrum, virosaque Pontus
-Castorea, Eliadum palmas Epirus equarum?
Continuò has leges æternaque fœdera certis
Imposuit natura-locis, quo tempore primùm

Deucalion vacuum lapides jactavit in orbem;

Unde homines nati, durum genus. Ergo age, terræ

Pingue solum, primis-extemplò a mensibus anni,

Fortes invertant tauri, glebasque jacentes

65

Pulverulenta coquat maturis solibus æstas;
At, si non fuerit tellus fœcunda, sub ipsum
Arcturum tenui-sat erit suspendere sulco:
Illic, officiant lætis ne frugibus herbæ ; ..
Hîc, sterilem exiguus ne deserat-humor arenam.
Alternis idem tonsas cessare novales,

Et segnem patiêre situ durescere campum ;
Aut ibi flava seres, mutato sidere, farra,
Unde priùs lætum siliquâ quassante legumen,
Aut tenues fœtus viciæ, tristisque lupini
Sustuleris fragiles calamos silvamque sonantem:
Urit enim lini campum seges, urit avenæ,

70

75

Urunt Lethæo perfusa papavera somno.
Sed tamen alternis facilis labor; arida tantùm

Ne-saturare fimo pingui pudeat sola, nevetain 80
Effœtos cinerem immundum jactare per agros.

Sic quoque mutatis requiescunt fœtibus arva;
Nec nulla interea est inaratæ gratia terræ.

Sæpè etiam steriles incendere profuit agros,

Atque levem stipulam crepitantibus-urere flammis :
Sive inde occultas vires et pabula terræ
Pinguia concipiunt; sive illis omne-per ignem
Excoquitur vitium, atque exsudat inutilis humor;
Seu plures calor ille vias et cæca relaxat
Spiramenta, novas veniat quâ succus in herbas;
Seu durat magis, et venas astringit hiantes,
Ne tenues pluviæ, rapidive potentia solis
Acrior, aut Boreæ penetrabile frigus adurat.

Multùm adeò rastris glebas qui frangit inertes,
Vimineasque trahit crates, juvat arva; neque illum
Flava Ceres alto nequidquam spectat Olympo;
Et qui proscisso-quæ suscitat æquore terga
Rursus in obliquum verso perrumpit aratro,
Exercetque frequens tellurem, atque imperat arvis.
Humida solstitia atque hiemes orate serenas,
Agricolæ; hiberno lætissima pulvere farra,
Lætus ager: nullo tantùm se Mysia cultu
Jactat, et ipsa suas mirantur Gargara messes.

Quid dicam, jacto qui semine comminus arva
Insequitur, cumulosque ruit malè pinguis arenæ;
Deinde satis fluvium inducit rivosque sequentes;
Et, quum exustus ager morientibus æstuat herbis,
Ecce supercilio clivosi tramitis undam
Elicit? illa cadens raucum per levia murmur
Saxa ciet, scatebrisque arentia temperat arva.
Quid, qui, ne gravidis procumbat-eulmus aristis,
Luxuriem segetum tenerâ depascit in herbâ,
Quum primùm sulcos æquant sata? quique paludis
Collectum humorem bibulâ deducit arenâ,
Præsertim incertis si mensibus amnis abundans

85

90

95

100

105

110

115

Exit, et obducto latè tenet omnia limo,

Unde cava tepido sudant humore lacunæ ?

Nec tamen, hæc quum sint hominumque boumque labores

Versando terram experti, nihil improbus anser,

Strymoniæque grues, et amaris intuba fibris,

Officiunt, aut umbra nocet. Pater ipse colendi

120

Haud facilem esse viam voluit; primusque per artem
Movit agros, curis acuens mortalia corda;
Nec torpere gravi passus sua regna veterno.
Ante Jovem nulli subigebant arva-coloni;
Ne signare quidem aut partiri limite campum
Fas erat; in medium quærebant; ipsaque tellus
Omnia liberiùs, nullo poscente, ferebat.
Ille malum virus serpentibus addidit atris,
Prædarique lupos jussit, pontumque moveri,
Mellaque decussit foliis, ignemque removit,
Et passim rivis currentia vina repressit;
Ut varias usus meditando extunderet artes
Paulatim, et sulcis frumenti quæreret herbam;
Ut silicis venis abstrusum excuderet ignem.
Tunc alnos primùm fluvii sensêre cavatas;
Navita tum stellis numeros et nomina fecit,
Pleïadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton :
Tum laqueis captare feras, et fallere visco,
Inventum, et magnos canibus circumdare saltus ;
Atque alius latum fundâ jam verberat amnem,
Alta petens; pelagoque alius trahit humida lina:
Tum ferri rigor, atque argutæ lamina serræ ;
(Nam primi cuneis scindebant fissile lignum :)
Tum variæ venêre artes labor omnia vicit
Improbus, et duris urgens in rebus egestas.

Prima Ceres ferro mortales vertere terram
Instituit, quum jam glandes atque arbuta sacræ
Deficerent silvæ, et victum Dodona negaret.
Mox et frumentis labor additus; ut mala culmos
Esset rubigo, segnisque-horreret in arvis
Carduus: intereunt segetes; subit aspera silva,
Lappæque tribulique; interque nitentia culta
Infelix lolium et steriles dominantur avenæ.
Quòd nisi et assiduis terram insectabere rastris,
Et sonitu terrebis aves, et ruris opaci
Falce premes umbras, votisque vocaveris imbrem,
Heu! magnum alterius frustra spectabis acervum,
Concussâque famem in silvis solabere quercu.

Dicendum et quæ sint duris agrestibus arma,
Queis sine nec potuêre seri nec surgere messes:
Vomis, et inflexi primùm grave robur aratri,
Tardaque Eleusina matris volventia plaustra,
Tribulaque, traheæque, et iniquo pondere rastri;
Virgea præterea Celei vilisque supellex,

125

130

135

140

145

150

155

160

165

Arbuteæ crates, et mystica vannus Iacchi:
Omnia quæ multò antè memor provisa repones,
Si te digna manet divini gloria ruris.

Continuò in silvis magnâ vi flexa domatur
In burim et curvi formam accipit-ulmus aratri.
Huic a stirpe pedes temo protentus in octo,
Binæ aures, duplici aptantur dentalia dorso.
Cæditur et tilia antè jugo levis, altaque fagus
Stivæ, quæ currus a tergo torqueat imos :
Et suspensa focis explorat robora-fumus.

Possum mulța tibi veterum præcepta referre,
Ni refugis, tenuesque piget cognoscere curas.
Area cum primis ingenti æquanda cylindro,
Et vertenda manu, et cretâ solidanda tenaci, .
Ne subeant herbæ, neu pulvere victa fatiscat,
Tum variæ illudant pestes: sæpè exiguus mus
Sub terris posuitque domos atque horrea fecit ;
Aut oculis capti fodêre cubilia talpæ ;
Inventusque cavis bufo, et quæ plurima terræ
Monstra ferunt; populatque ingentem farris acervum
Curculio, atque inopi metuens formica senecta.
Contemplator item, quum se nux plurima silvis
Induet in florem et ramos curvabit olentes :
Si superant fœtus, pariter frumenta sequentur,
Magnaque cum magno veniet tritura calore :
At, si luxuriâ foliorum exuberat umbra,
Nequidquam pingues paleâ teret area culmos.

Semina vidi equidem multos medicare serentes,
Et nitro priùs et nigrâ perfundere amurcâ,
Grandior ut fœtus siliquis fallacibus esset;
At, quamvis igni exiguo properata maderent,
Vidi lecta diu- et multo spectata labore ›
Degenerare tamen, ni vis humana quotannis
Maxima quæque manu legeret: sic omnia fatis
In pejus ruere, ac retrò sublapsa referri.

Non aliter quàm qui adverso vix flumine lembum
Remigiis subigit; si brachia fortè remisit,
Atque illum in præceps prono rapit alveus amni.
Præterea tam sunt Arcturi sidera-nobis,
Hædorumque dies servandi, et lucidus Anguis,
Quàm quibus in patriam ventosa per æquora vectis
Pontus et ostriferi fauces tentantur Abydi.

Libra die somnique pares ubi fecerit horas,
Et medium luci atque umbris jam dividit orbem,

170

175

180

185

190

195

200

205