LIBER I.

At, si virgineum suffuderit ore ruborem,
Ventus erit; vento semper rubet aurea Phœbe:
Sin ortu in quarto (namque is certissimus auctor)
Pura, reque obtusis per cœlum cornibus ibit,
Totus et ille dies, et qui nascentur ab illo

Exactum ad mensem, pluviâ ventisque carebunt,

435

Votaque servati solvent in littore nautæ

Glauco et Panopeæ et Inoo Melicertæ.

Sol quoque, et exoriens, et quum se condet in undas,

Signa dabit solem certissima signa sequuntur,

440

Et quæ manè refert, et quæ surgentibus astris.
Ille ubi nascentem maculis variaverit-ortum
Conditus in nubem, medioque refugerit orbe,
Suspecti tibi sint imbres : namque urget ab alto
Arboribusque satisque Notus pecorique sinister.
Aut ubi sub lucem densa inter nubila sese
Diversi rumpent radii, aut ubi pallida surget
Tithoni croceum linquens Aurora cubile;
Heu! malè tum mites defendet pampinus uvas,
Tam multa in tectis crepitans salit horrida grando.
Hoc etiam, emenso quum jam decedet Olympo,
Profuerit meminisse magis; nam sæpè videmus
Ipsius in vultu varios errare colores:

Cæruleus pluviam denuntiat, igneus euros.
Sin maculæ incipient rutilo immiscerier igni,
-Omnia tunc pariter vento nimbisque videbis-
Fervere: non illâ quisquam me-nocte per altum
Ire, neque a terrâ moneat convellere funem.
At si, quum referetque diem, condetque relatum,
Lucidus orbis erit; frustra terrebere nimbis,
Et claro silvas cernes aquilone moveri.
Denique, quid Vesper serus vehat, unde serenas
Ventus agat-nubes, quid cogitet humidus Auster,
Sol tibi signa dabit. Solem quis dicere falsum
Audeat? ille etiam cæcos instare tumultus
Sæpè monet, fraudemque et operta tumescere bella.
Ille etiam exstincto miseratus Cæsare Romam,

445

450

455

460

465

Quum caput obscurâ nitidum ferrugine texit,
Impiaque æternam timuerunt sæcula noctem :
Tempore quanquam illo tellus quoque et æquora ponti,
Obscœnique canes, importunæque volucres,

470

Signa dabant. Quoties Cyclopum effervere in agros

Vidimus undantem ruptis fornacibus Ætnam,
Flammarumque globos, liquefactaque volvere saxa!

Armorum sonitum toto Germania cœlo
Audiit; insolitis tremuerunt motibus Alpes;
Vox- quoque per lucos vulgò exaudita silentes C
Ingens, et simulacra modis pallentia miris
Visa sub obscurum noctis; pecudesque locutæ,
Infandum! sistunt amnes, terræque dehiscunt;

475

Et mæstum illacrymat templis ebur, æraque sudant:
Proluit insano contorquens vertice silvas

480

Fluviorum rex Eridanus, camposque per omnes

Cum stabulis armenta tulit; nec tempore eodem
Tristibus aut extis fibræ apparere minaces,
Aut puteis manare cruor cessavit, et altæ

485

Per noctem resonare lupis ululantibus urbes ;
Non aliàs cœlo ceciderunt plura sereno
Fulgura, nec diri toties arsêre cometa.

Ergo inter sese paribus concurrere telis
Romanas acies iterum vidêre Philippi;
Nec fuit indignum superis bis sanguine nostro
Emathiam et latos Hæmi pinguescere campos.
Scilicet et tempus veniet, quum finibus illis
Agricola, incurvo terram molitus aratro,
Exesa inveniet scabrâ rubigine pila,
Aut gravibus rastris galeas pulsabit inanes,
Grandiaque effossis mirabitur ossa sepulcris.

Dî patrii indigetes, et Romule, Vestaque mater
Quæ Tuscum Tiberim et Romana palatia servas,
Hunc saltem everso juvenem succurrere sæclo
Ne prohibete! satìs jam pridem sanguine nostro
Laomedonteæ luimus perjuria Trojæ.

Jam pridem nobis cœli te regia, Cæsar,

Invidet, atque hominum queritur curare triumphos:

490

495

500

Quippe ubi fas versum atque nefas; tot bella per orbem ; 505
Tam multæ scelerum facies; non ullus aratro
Dignus honos; squalent abductis arva colonis,
Et curvæ rigidum falces conflantur in ensem:
Hinc movet Euphrates, illinc Germania, bellum:
Vicinæ, ruptis inter se legibus, urbes
Arma ferunt; sævit toto Mars-impius orbe :
Ut, quum carceribus sese effudêre, quadriga
Addunt in spatia, et frustra retinacula tendens
Fertur equis auriga, neque audit currus habenas.

510

GEORGICORUM

LIBER SECUNDUS.

HACTENUS arvorum cultus et sidera cœli :

Nunc te, Bacche, canam, nec non silvestria tecum
Virgulta, et prolem tarde crescentis oliva.

Huc, pater o Lenæe; tuis hîc omnia plena
Muneribus, tibi pampineo gravidus autumno
Floret ager, spumat plenis vindemia labris;
Huc, pater o Lenæe, veni, nudataque musto
Tinge novo mecum dereptis crura eothurnis.

PRINCIPIO, arboribus varia est natura creandis :
Namque aliæ, nullis hominum cogentibus, ipsæ
Sponte suâ veniunt, camposque et flumina latè
Curva tenent; ut molle siler, lentæque genistæ,
Populus, et glaucâ canentia fronde salicta:
Pars autem posito surgunt de semine; ut altæ
Castaneæ, nemorumque Jovi quæ maxima frondet
Esculus, atque habita Graiis oracula quercus :
Pullulat ab radice aliis densissima silva;
Ut cerasis, ulmisque; etiam Parnassia laurus
Parva sub ingenti matris se subjicit umbrâ.
Hos Natura modos primùm dedit; his genus omne
Silvarum fruticumque viret nemorumque sacrorum.
Sunt alii quos ipse viâ sibi reperit usus.
Hic plantas tenero abscidens de corpore matrum
Deposuit sulcis; hic stirpes obruit arvo,
Quadrifidasque sudes, et acuto robore vallos :
Silvarumque aliæ pressos propaginis arcus
Exspectant, et viva suâ plantaria terrâ :
Nil radicis egent aliæ; summumque putator
Haud dubitat terræ referens mandare cacumen :
Quin et caudicibus sectis, mirabile dictu!
Truditur e sicco radix oleagina ligno:
Et sæpè alterius ramos impunè videmus
Vertere in alterius, mutatamque insita mala
Ferre pirum, et prunis lapidosa rubescere corna.
Quare agite, o, proprios generatim discite cultus,
Agricolæ, fructusque feros mollite colendo.
Neu segnes jaceant terræ: juvat Ismara Baccho
Conserere, atque oleâ magnum vestire Taburnum.

Tuque ades, inceptumque unâ decurre laborem,
O decus, o famæ meritò pars maxima nostræ,
Mæcenas, pelagoque volans da vela patenti.
Non ego cuncta meis amplecti versibus-opto;
Non, mihi si linguæ centum sint, oraque centum,
Ferrea vox ades, et primi lege littoris oram;
In manibus terræ: non hîc te carmine ficto,
Atque per ambages et longa exorsa, tenebo.

40

45

Sponte suâ quæ se tollunt in luminis auras,

Infœcunda quidem, sed læta et fortia surgunt :

Quippe solo natura subest. Tamen hæc quoque si quis
Inserat, aut scrobibus mandet mutata subactis,

50

Exuerint silvestrem animum, cultuque frequenti

In quascumque voces artes haud tarda sequentur.
Nec non et sterilis quæ stirpibus exit ab imis
Hoc faciet, vacuos si sit digesta per agros :
Nunc altæ frondes et rami matris opacant,
Crescentique adimunt fœtus, uruntque ferentem.
Jam quæ seminibus jactis se sustulit arbos
Tarda venit, seris factura nepotibus umbram;
Pomaque degenerant, succos oblita priores;
Et turpes, avibus prædam, fert uva racemos.
Scilicet omnibus est labor impendendus, et omnes
Cogendæ in sulcum, ac multâ mercede domandæ.
Sed truncis oleæ meliùs, propagine vites,
Respondent, solido Paphiæ de robore myrtus:
Plantis et duræ coryli nascuntur, et ingens
Fraxinus, Herculeæque arbos umbrosa coronæ,
Chaoniique patris glandes; etiam ardua palma
Nascitur, et casus abies visura marinos.

55

60

65

Inseritur verò et fœtu nucis arbutus horrida;
Et steriles platani malos gessêre valentes;

70

Castaneæ fagus, ornusque incanuit albo

Flore piri; glandemque sues fregêre sub ulmis.

Nec modus inserere, atque oculos imponere, simplex:

Nam quâ se medio trudunt de cortice gemmæ,

Et tenues rumpunt tunicas, angustus in ipso

75

Fit nodo sinus; huc alienâ ex arbore germen
Includunt, udoque docent inolescere libro :
Aut rursum enodes trunci resecantur, et altè
Finditur in solidum cuneis via; deinde feraces
Plantæ immittuntur: nec longum tempus, et ingens
Exiit ad cœlum ramis felicibus arbos,
Miraturque novas frondes et non sua poma.

80

Præterea genus haud unum, nec fortibus ulmis,
Nec salici, lotoque, nec Idæis cyparissis:
Nec pingues unam in faciem nascuntur olivæ,
Orchades, et radii, et amarâ pausia baccâ;
Pomaque, et Alcinoi silvæ; nec surculus idem
Crustumiis, Syriisque piris, gravibusque volemis.

Non eadem arboribus pendet vindemia nostris,
Quam Methymnæo carpit de palmite Lesbos :
Sunt Thasiæ vites, sunt et Mareotides albæ;
Pinguibus hæ terris habiles, levioribus illæ :
Et passo psithia utilior, tenuisque lageos"
Tentatura pedes olim, vincturaque linguam;
Purpureæ, preciæque; et-quo te carmine dicam,
Rhætica? nec cellis ideo contende Falernis.
Sunt et Aminææ vites, firmissima vina,

85

90

95

Tmolus et assurgit quibus, et rex ipse Phanæus;
Argitisque minor, cui non certaverit ulla

Aut tantùm fluere, aut totidem durare per annos.

100

Non ego te, dîs et mensis accepta secundis,

Transierim, Rhodia, et tumidis, bumaste, racemis.

Sed neque quàm multæ species, nec nomina quæ sint,

Est numerus; neque enim numero comprendere refert:

Quem qui scire velit, Libyci velit æquoris idem

105

Discere quàm multæ zephyro turbentur arenæ;
Aut, ubi navigiis violentior incidit eurus,
Nôsse quot Ionii veniant ad littora fluctus.

Nec verò terræ ferre omnes omnia possunt :
Fluminibus salices, crassisque paludibus alni,
Nascuntur, steriles saxosis montibus orni;
Littora myrtetis lætissima; denique apertos
Bacchus amat colles, aquilonem et frigora taxi.
Adspice et extremis domitum cultoribus orbem,
Eoasque domos Arabum, pictosque Gelonos.
Divisa arboribus patriæ: sola India nigrum
Fert ebenum; solis est thurea virga Sabæis.
Quid tibi odorato referam sudantia ligno
Balsamaque, et baccas semper frondentis acanthi ?
Quid nemora Æthiopum molli canentia lanâ?
Velleraque ut foliis depectant tenuia Seres?
Aut quos oceano propior gerit India lucos,
Extremi sinus orbis; ubi aëra vincere summum
Arboris haud ulla jactu potuêre sagittæ ?

Et gens illa quidem sumptis non tarda pharetris.
Media fert-tristes succos tardumque saporem

110

115

120

125