At, si virgineum suffuderit ore ruborem, Ventus erit; vento semper rubet aurea Phœbe: Sin ortu in quarto (namque is certissimus auctor) Pura, reque obtusis per cœlum cornibus ibit, Totus et ille dies, et qui nascentur ab illo
Exactum ad mensem, pluviâ ventisque carebunt,
Votaque servati solvent in littore nautæ
Glauco et Panopeæ et Inoo Melicertæ.
Sol quoque, et exoriens, et quum se condet in undas,
Signa dabit solem certissima signa sequuntur,
Et quæ manè refert, et quæ surgentibus astris. Ille ubi nascentem maculis variaverit-ortum Conditus in nubem, medioque refugerit orbe, Suspecti tibi sint imbres : namque urget ab alto Arboribusque satisque Notus pecorique sinister. Aut ubi sub lucem densa inter nubila sese Diversi rumpent radii, aut ubi pallida surget Tithoni croceum linquens Aurora cubile; Heu! malè tum mites defendet pampinus uvas, Tam multa in tectis crepitans salit horrida grando. Hoc etiam, emenso quum jam decedet Olympo, Profuerit meminisse magis; nam sæpè videmus Ipsius in vultu varios errare colores:
Cæruleus pluviam denuntiat, igneus euros. Sin maculæ incipient rutilo immiscerier igni, -Omnia tunc pariter vento nimbisque videbis- Fervere: non illâ quisquam me-nocte per altum Ire, neque a terrâ moneat convellere funem. At si, quum referetque diem, condetque relatum, Lucidus orbis erit; frustra terrebere nimbis, Et claro silvas cernes aquilone moveri. Denique, quid Vesper serus vehat, unde serenas Ventus agat-nubes, quid cogitet humidus Auster, Sol tibi signa dabit. Solem quis dicere falsum Audeat? ille etiam cæcos instare tumultus Sæpè monet, fraudemque et operta tumescere bella. Ille etiam exstincto miseratus Cæsare Romam,
Quum caput obscurâ nitidum ferrugine texit, Impiaque æternam timuerunt sæcula noctem : Tempore quanquam illo tellus quoque et æquora ponti, Obscœnique canes, importunæque volucres,
Signa dabant. Quoties Cyclopum effervere in agros
Vidimus undantem ruptis fornacibus Ætnam, Flammarumque globos, liquefactaque volvere saxa!
Armorum sonitum toto Germania cœlo Audiit; insolitis tremuerunt motibus Alpes; Vox- quoque per lucos vulgò exaudita silentes C Ingens, et simulacra modis pallentia miris Visa sub obscurum noctis; pecudesque locutæ, Infandum! sistunt amnes, terræque dehiscunt;
Et mæstum illacrymat templis ebur, æraque sudant: Proluit insano contorquens vertice silvas
Fluviorum rex Eridanus, camposque per omnes
Cum stabulis armenta tulit; nec tempore eodem Tristibus aut extis fibræ apparere minaces, Aut puteis manare cruor cessavit, et altæ
Per noctem resonare lupis ululantibus urbes ; Non aliàs cœlo ceciderunt plura sereno Fulgura, nec diri toties arsêre cometa.
Ergo inter sese paribus concurrere telis Romanas acies iterum vidêre Philippi; Nec fuit indignum superis bis sanguine nostro Emathiam et latos Hæmi pinguescere campos. Scilicet et tempus veniet, quum finibus illis Agricola, incurvo terram molitus aratro, Exesa inveniet scabrâ rubigine pila, Aut gravibus rastris galeas pulsabit inanes, Grandiaque effossis mirabitur ossa sepulcris.
Dî patrii indigetes, et Romule, Vestaque mater Quæ Tuscum Tiberim et Romana palatia servas, Hunc saltem everso juvenem succurrere sæclo Ne prohibete! satìs jam pridem sanguine nostro Laomedonteæ luimus perjuria Trojæ.
Jam pridem nobis cœli te regia, Cæsar,
Invidet, atque hominum queritur curare triumphos:
Quippe ubi fas versum atque nefas; tot bella per orbem ; 505 Tam multæ scelerum facies; non ullus aratro Dignus honos; squalent abductis arva colonis, Et curvæ rigidum falces conflantur in ensem: Hinc movet Euphrates, illinc Germania, bellum: Vicinæ, ruptis inter se legibus, urbes Arma ferunt; sævit toto Mars-impius orbe : Ut, quum carceribus sese effudêre, quadriga Addunt in spatia, et frustra retinacula tendens Fertur equis auriga, neque audit currus habenas.
HACTENUS arvorum cultus et sidera cœli :
Nunc te, Bacche, canam, nec non silvestria tecum Virgulta, et prolem tarde crescentis oliva.
Huc, pater o Lenæe; tuis hîc omnia plena Muneribus, tibi pampineo gravidus autumno Floret ager, spumat plenis vindemia labris; Huc, pater o Lenæe, veni, nudataque musto Tinge novo mecum dereptis crura eothurnis.
PRINCIPIO, arboribus varia est natura creandis : Namque aliæ, nullis hominum cogentibus, ipsæ Sponte suâ veniunt, camposque et flumina latè Curva tenent; ut molle siler, lentæque genistæ, Populus, et glaucâ canentia fronde salicta: Pars autem posito surgunt de semine; ut altæ Castaneæ, nemorumque Jovi quæ maxima frondet Esculus, atque habita Graiis oracula quercus : Pullulat ab radice aliis densissima silva; Ut cerasis, ulmisque; etiam Parnassia laurus Parva sub ingenti matris se subjicit umbrâ. Hos Natura modos primùm dedit; his genus omne Silvarum fruticumque viret nemorumque sacrorum. Sunt alii quos ipse viâ sibi reperit usus. Hic plantas tenero abscidens de corpore matrum Deposuit sulcis; hic stirpes obruit arvo, Quadrifidasque sudes, et acuto robore vallos : Silvarumque aliæ pressos propaginis arcus Exspectant, et viva suâ plantaria terrâ : Nil radicis egent aliæ; summumque putator Haud dubitat terræ referens mandare cacumen : Quin et caudicibus sectis, mirabile dictu! Truditur e sicco radix oleagina ligno: Et sæpè alterius ramos impunè videmus Vertere in alterius, mutatamque insita mala Ferre pirum, et prunis lapidosa rubescere corna. Quare agite, o, proprios generatim discite cultus, Agricolæ, fructusque feros mollite colendo. Neu segnes jaceant terræ: juvat Ismara Baccho Conserere, atque oleâ magnum vestire Taburnum.
Tuque ades, inceptumque unâ decurre laborem, O decus, o famæ meritò pars maxima nostræ, Mæcenas, pelagoque volans da vela patenti. Non ego cuncta meis amplecti versibus-opto; Non, mihi si linguæ centum sint, oraque centum, Ferrea vox ades, et primi lege littoris oram; In manibus terræ: non hîc te carmine ficto, Atque per ambages et longa exorsa, tenebo.
Sponte suâ quæ se tollunt in luminis auras,
Infœcunda quidem, sed læta et fortia surgunt :
Quippe solo natura subest. Tamen hæc quoque si quis Inserat, aut scrobibus mandet mutata subactis,
Exuerint silvestrem animum, cultuque frequenti
In quascumque voces artes haud tarda sequentur. Nec non et sterilis quæ stirpibus exit ab imis Hoc faciet, vacuos si sit digesta per agros : Nunc altæ frondes et rami matris opacant, Crescentique adimunt fœtus, uruntque ferentem. Jam quæ seminibus jactis se sustulit arbos Tarda venit, seris factura nepotibus umbram; Pomaque degenerant, succos oblita priores; Et turpes, avibus prædam, fert uva racemos. Scilicet omnibus est labor impendendus, et omnes Cogendæ in sulcum, ac multâ mercede domandæ. Sed truncis oleæ meliùs, propagine vites, Respondent, solido Paphiæ de robore myrtus: Plantis et duræ coryli nascuntur, et ingens Fraxinus, Herculeæque arbos umbrosa coronæ, Chaoniique patris glandes; etiam ardua palma Nascitur, et casus abies visura marinos.
Inseritur verò et fœtu nucis arbutus horrida; Et steriles platani malos gessêre valentes;
Castaneæ fagus, ornusque incanuit albo
Flore piri; glandemque sues fregêre sub ulmis.
Nec modus inserere, atque oculos imponere, simplex:
Nam quâ se medio trudunt de cortice gemmæ,
Et tenues rumpunt tunicas, angustus in ipso
Fit nodo sinus; huc alienâ ex arbore germen Includunt, udoque docent inolescere libro : Aut rursum enodes trunci resecantur, et altè Finditur in solidum cuneis via; deinde feraces Plantæ immittuntur: nec longum tempus, et ingens Exiit ad cœlum ramis felicibus arbos, Miraturque novas frondes et non sua poma.
Præterea genus haud unum, nec fortibus ulmis, Nec salici, lotoque, nec Idæis cyparissis: Nec pingues unam in faciem nascuntur olivæ, Orchades, et radii, et amarâ pausia baccâ; Pomaque, et Alcinoi silvæ; nec surculus idem Crustumiis, Syriisque piris, gravibusque volemis.
Non eadem arboribus pendet vindemia nostris, Quam Methymnæo carpit de palmite Lesbos : Sunt Thasiæ vites, sunt et Mareotides albæ; Pinguibus hæ terris habiles, levioribus illæ : Et passo psithia utilior, tenuisque lageos" Tentatura pedes olim, vincturaque linguam; Purpureæ, preciæque; et-quo te carmine dicam, Rhætica? nec cellis ideo contende Falernis. Sunt et Aminææ vites, firmissima vina,
Tmolus et assurgit quibus, et rex ipse Phanæus; Argitisque minor, cui non certaverit ulla
Aut tantùm fluere, aut totidem durare per annos.
Non ego te, dîs et mensis accepta secundis,
Transierim, Rhodia, et tumidis, bumaste, racemis.
Sed neque quàm multæ species, nec nomina quæ sint,
Est numerus; neque enim numero comprendere refert:
Quem qui scire velit, Libyci velit æquoris idem
Discere quàm multæ zephyro turbentur arenæ; Aut, ubi navigiis violentior incidit eurus, Nôsse quot Ionii veniant ad littora fluctus.
Nec verò terræ ferre omnes omnia possunt : Fluminibus salices, crassisque paludibus alni, Nascuntur, steriles saxosis montibus orni; Littora myrtetis lætissima; denique apertos Bacchus amat colles, aquilonem et frigora taxi. Adspice et extremis domitum cultoribus orbem, Eoasque domos Arabum, pictosque Gelonos. Divisa arboribus patriæ: sola India nigrum Fert ebenum; solis est thurea virga Sabæis. Quid tibi odorato referam sudantia ligno Balsamaque, et baccas semper frondentis acanthi ? Quid nemora Æthiopum molli canentia lanâ? Velleraque ut foliis depectant tenuia Seres? Aut quos oceano propior gerit India lucos, Extremi sinus orbis; ubi aëra vincere summum Arboris haud ulla jactu potuêre sagittæ ?
Et gens illa quidem sumptis non tarda pharetris. Media fert-tristes succos tardumque saporem
« AnteriorContinuar » |