Urbe, domo socias; grates persolvere dignas Non opis est nostræ, Dido; nec quicquid ubique est Gentis Dardaniæ, magnum quæ sparsa per orbem. Dî tibi, si qua pios respectant numina, si quid Usquam justitiæ est et mens sibi conscia recti, Præmia digna ferant. Quæ te tam læta tulerunt Sæcula? qui tanti talem genuêre parentes?
In freta dum fluvii current, dum montibus umbræ Lustrabunt convexa, polus dum sidera pascet; Semper honos, nomenque tuum, laudesque manebunt; Quæ me cunque vocant terræ." Sic fatus, amicum Ilionea petit dextrâ, lævâque Serestum :
Post alios, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum. Obstupuit primo aspectu Sidonia Dido, Casu deinde viri tanto; et sic ore locuta est:- "Quis te, nate Deâ, per tanta pericula casus Insequitur? quæ vis immanibus applicat oris ? Tune ille Æneas, quem Dardanio Anchisæ Alma Venus Phrygii genuit Simoëntis ad undam? Atque equidem Teucrum memini Sidona venire, Finibus expulsum patriis, nova regna petentem Auxilio Beli genitor tum Belus opimam Vastabat Cyprum, et victor ditione tenebat. Tempore jam ex illo casus mihi cognitus urbis Trojanæ, nomenque tuum, regesque Pelasgi. Ipse hostis Teucros insigni laude ferebat, Seque ortum antiquâ Teucrorum a stirpe volebat. Quare agite, o tectis, juvenes, succedite nostris ! Me quoque per multos similis fortuna labores Jactatam, hâc demum voluit consistere terrâ : Non ignara mali, miseris succurrere disco.' Sic memorat: simul Ænean in regia ducit Tecta; simul Divâm templis indicit honorem. Nec minùs interea sociis ad littora mittit Viginti tauros, magnorum horrentia centum
Terga suum, pingues centum cum matribus agnos; Munera, lætitiamque Dei.
At domus interior regali splendida luxu
Instruitur, mediisque parant convivia tectis. Arte laboratæ vestes, ostroque superbo: Ingens argentum mensis, cælataque in auro Fortia facta patrum, series longissima rerum, Per tot ducta viros antiquæ ab origine gentis.
Eneas (neque enim patrius consistere mentem Passus amor) rapidum ad naves præmittit Achatem, Ascanio ferat hæc, ipsumque ad mœnia ducat: Omnis in Ascanio cari stat cura parentis. Munera præterea, Iliacis erepta ruinis, Ferre jubet, pallam signis auroque rigentem; Et circumtextum croceo velamen acantho; (Ornatus Argivæ Helenæ; quos illa Mycenis, Pergama cùm peteret, inconcessosque Hymenæos, Extulerat, matris Ledæ mirabile donum :) Præterea sceptrum Ilione quod gesserat olim, Maxima natarum Priami; colloque monile Baccatum; et duplicem gemmis auroque coronam. Hæc celerans, iter ad naves tendebat Achates. At Cytherea novas artes, nova pectore versat Consilia; ut, faciem mutatus et ora, Cupido Pro dulci Ascanio veniat, donisque furentem Incendat reginam, atque ossibus implicet ignem: 660 Quippe domum timet ambiguam, Tyriosque bilingues; Urit atrox Juno, et sub noctem cura recursat. Ergò his aligerum dictis affatur Amorem :"Nate, meæ vires, mea magna potentia; solus, Nate, patris summi qui tela Typhoïa temnis; Ad te confugio, et supplex tua numina posco. Frater ut Æneas pelago tuus omnia circum Littora jactetur, odiis Junonis iniquæ, Nota tibi; et nostro doluisti sæpe dolore.
Hunc Phoenissa tenet Dido, blandisque moratur 670 Vocibus et vereor, quò se Junonia vertant Hospitia haud tanto cessabit cardine rerum. Quocirca capere antè dolis, et cingere flammâ Reginam meditor: ne quo se numine mutet; Sed magno Æneæ mecum teneatur amore.
Quà facere id possis, nostram nunc accipe mentem. Regius, accitu cari genitoris, ad urbem Sidoniam puer ire parat, mea maxima cura, Dona ferens, pelago et flammis restantia Troja. Hunc ego sopitum somno, super alta Cythera, Aut super Idalium, sacratâ sede recondam ; Ne quà scire dolos, mediusve occurrere possit. Tu faciem illius, noctem non ampliùs unam, Falle dolo; et notos pueri puer indue vultus: Ut, cùm te gremio accipiet lætissima Dido, Regales inter mensas laticemque Lyæum, Cùm dabit amplexus, atque oscula dulcia figet, Occultum inspires ignem, fallasque veneno.'
Paret Amor dictis caræ genitricis, et alas
Exuit, et gressu gaudens incedit Iüli.
At Venus Ascanio placidam per membra quietem Irrigat; et fotum gremio Dea tollit in altos Idaliæ lucos, ubi mollis amaracus illum Floribus et dulci aspirans complectitur umbrâ. Jamque ibat, dicto parens, et dona Cupido Regia portabat Tyriis, duce lætus Achate. Cùm venit, aulæis jam se Regina superbis Aureâ composuit spondâ, mediamque locavit. Jam pater Æneas, et jam Trojana juventus Conveniunt, stratoque super discumbitur ostro. Dant famuli manibus lymphas, Cereremque canistris Expediunt, tonsisque ferunt mantelia villis. Quinquaginta intus famulæ, quibus ordine longo Cura penum struere, et flammis adolere Penates: Centum aliæ, totidemque pares ætate ministri, Qui dapibus mensas onerant, et pocula ponunt: Necnon et Tyrii per limina læta frequentes Convenêre, toris jussi discumbere pictis. Mirantur dona Æneæ, mirantur Iülum, Flagrantesque Dei vultus, simulataque verba, Pallamque, et pictum croceo velamen acantho. Præcipuè infelix, pesti devota futuræ, Expleri mentem nequit, ardescitque tuendo,
Phoenissa; et pariter puero donisque movetur. Ille, ubi complexu Æneæ colloque pependit, Et magnum falsi implevit genitoris amorem, Reginam petit hæc oculis, hæc pectore toto Hæret, et interdum gremio fovet; (inscia Dido, Insideat quantus miseræ Deus!) at memor ille Matris Acidaliæ, paulatim abolere Sychæum Incipit, et vivo tentat prævertere amore Jampridem resides animos desuetaque corda.
Postquam prima quies epulis, mensæque remotæ, Crateras magnos statuunt, et vina coronant: Fit strepitus tectis, vocemque per ampla volutant 725 Atria; dependent lychni laquearibus aureis Incensi; et noctem flammis funalia vincunt. Hic Regina gravem gemmis auroque poposcit, Implevitque mero, pateram; quam Belus, et omnes A Belo soliti: tum facta silentia tectis :— "Jupiter, (hospitibus nam te dare jura loquuntur) Hunc lætum Tyriisque diem Trojâque profectis Esse velis, nostrosque hujus meminisse minores. Adsit lætitiæ Bacchus dator, et bona Juno: Et vos, ô cœtum, Tyrii, celebrate faventes." Dixit: et in mensam laticum libavit honorem ; Primaque, libato, summo tenus attigit ore. Tum Bitiæ dedit increpitans: ille impiger hausit Spumantem pateram, et pleno se proluit auro; Post alii proceres: citharâ crinitus Iopas Personat auratâ, docuit quæ maximus Atlas. Hic canit errantem Lunam, Solisque labores; Unde hominum genus, et pecudes; unde imber, et ignes;
Arcturum, pluviasque Hyadas, geminosque Triones: Quid tantùm Oceano properent se tingere soles Hyberni, vel quæ tardis mora noctibus obstet. Ingeminant plausum Tyrii, Troësque sequuntur. Necnon et vario noctem sermone trahebat Infelix Dido, longumque bibebat amorem;
Multa super Priamo rogitans, super Hectore multa:
Nunc, quibus Aurora venisset filius armis; Nunc, quales Diomedis equi; nunc, quantus Achilles. "Immo age, et a primâ dic, hospes, origine nobis Insidias," inquit, "Danaum, casusque tuorum, Erroresque tuos: nam te jam septima portat Omnibus errantem terris et fluctibus æstas."
CONTICUERE Omnes, intentique ora tenebant. Inde toro pater Æneas sic orsus ab alto:— "Infandum, Regina, jubes renovare dolorem; Trojanas ut opes et lamentabile regnum
Eruerint Danai, quæque ipse miserrima vidi, Et quorum pars magna fui. Quis talia fando Myrmidonum, Dolopumve, aut duri miles Ulixi, Temperet a lacrymis? et jam nox humida colo Præcipitat, suadentque cadentia sidera somnos. Sed si tantus amor casus cognoscere nostros, Et breviter Troje supremum audire laborem, (Quanquam animus meminisse horret, luctuque re- Incipiam. Fracti bello, fatisque repulsi, [fugit) Ductores Danaum, tot jam labentibus annis, Instar montis equum, divinâ Palladis arte, Edificant; sectâque intexunt abiete costas. Votum pro reditu simulant: ea fama vagatur. Huc delecta virum sortiti corpora furtim Includunt cæco lateri; penitusque cavernas Ingentes, uterumque armato milite complent. Est in conspectu Tenedos, notissima famâ Insula, dives opum, Priami dum regna manebant; Nunc tantùm sinus, et statio malefida carinis: Huc se provecti deserto in littore condunt: Nos abiise rati, et vento petiise Mycenas. Ergò omnis longo solvit se Teucria luctu: Panduntur portæ : juvat ire, et Dorica castra, Desertosque videre locos, littusque relictum.
« AnteriorContinuar » |