Victori chlamydem auratam, quam plurima circum
Purpura Mæandro duplici Melibœa cucurrit;
Intextusque puer frondosâ regius Idâ
Veloces jaculo cervos cursuque fatigat,
Acer, anhelanti similis; quem præpes ab Idâ
Sublimem pedibus rapuit Jovis armiger uncis:
Longævi palmas nequicquam ad sidera tendunt
Custodes; sævitque canum latratus in auras.
At, qui deinde locum tenuit virtute secundum,
Levibus huic hamis consertam auroque trilicem
Loricam, quam Demoleo detraxerat ipse
Victor apud rapidum Simoënta sub Ilio alto,
Donat habere viro, decus et tutamen in armis.
Vix illam famuli Phegeus Sagarisque ferebant
Multiplicem, connixi humeris; indutus at olim
Demoleus cursu palantes Troas agebat.
Tertia dona facit geminos ex ære lebetas,
Cymbiaque argento perfecta, atque aspera signis.
Jamque adeò donati omnes, opibusque superbi,
Puniceis ibant evincti tempora tænîs;
Cùm sævo e scopulo multâ vix arte revulsus,
Amissis remis, atque ordine debilis uno,
Irrisam sine honore ratem Sergestus agebat.
Qualis sæpe viæ deprensus in aggere serpens,
Ærea quem obliquum rota transiit, aut gravis ictu
Seminecem liquit saxo lacerumque viator;
Nequicquam longos fugiens dat corpore tortus;
Parte ferox, ardensque oculis, et sibila colla
Arduus attollens; pars vulnere clauda retentat
Nexantem nodis, seque in sua membra plicantem:
Tali remigio navis se tarda movebat ;
Vela facit tamen, et plenis subit ostia velis.
Sergestum Æneas promisso munere donat,
Servatam ob navem lætus sociosque reductos.
Olli serva datur, operum haud ignara Minervæ,
Cressa genus, Pholoë; geminique sub ubere nati. 285
Hoc pius Æneas misso certamine tendit
Gramineum in campum, quem collibus undique curvis
Cingebant silvæ; mediâque in valle theatri
Circus erat, quo se multis cum millibus heros
Consessu medium tulit, extructoque resedit.
Hic, qui fortè velint rapido contendere cursu,
Invitat pretiis animos, et præmia ponit.
Undique conveniunt Teucri, mixtique Sicani ;
Nisus et Euryalus, primi;
Euryalus formâ insignis viridique juventâ ;
Nisus amore pio pueri: quos deinde secutus
Regius egregia Priami de stirpe Diores :
Hunc Salius, simul et Patron; quorum alter Acarnan;
Alter ab Arcadiâ, Tegeææ sanguine gentis:
Tum duo Trinacrii juvenes, Helymus Panopesque, 300
Assueti silvis, comites senioris Acestæ :
Multi prætereà, quos fama obscura recondit.
Eneas quibus in mediis sic deinde locutus:
Accipite hæc animis, lætasque advertite mentes: Nemo ex hoc numero mihi non donatus abibit. Gnossia bina dabo lævato lucida ferro Spicula, cælatamque argento ferre bipennem ; Omnibus hic erit unus honos. Tres præmia primi Accipient, flavâque caput nectentur olivâ. Primus equum phaleris insignem victor habeto: Alter Amazoniam pharetram, plenamque sagittis Threïciis; lato quam circum amplectitur auro Balteus, et tereti subnectit fibula gemmâ : Tertius Argolicâ hâc galeâ contentus abito." Hæc ubi dicta, locum capiunt, signoque repentè Corripiunt spatia audito, limenque relinquunt Effusi, nimbo similes; simul ultima signant. Primus abit, longèque ante omnia corpora Nisus Emicat, et ventis et fulminis ocyor alis: Proximus huic, longo sed proximus intervallo, Insequitur Salius: spatio pòst deinde relicto Tertius Euryalus:
Euryalumque Helymus sequitur: quo deinde sub ipso Ecce volat, calcemque terit jam calce Diores,
Incumbens humero: spatia et si plura supersint, 325
Transeat elapsus prior, ambiguumve relinquat.
Jamque ferè spatio extremo, fessique, sub ipsam
Finem adventabant; levi cùm sanguine Nisus
Labitur infelix; cæsis ut fortè juvencis
Fusus humum viridesque super madefecerat herbas.
Hìc juvenis, jam victor ovans, vestigia presso
Haud tenuit titubata solo; sed pronus in ipso
Concidit immundoque fimo sacroque cruore.
Non tamen Euryali, non ille oblitus amorum :
Nam sese opposuit Salio, per lubrica surgens;
Ille autem spissâ jacuit revolutus arenâ.
Emicat Euryalus, et munere victor amici
Prima tenet, plausuque volat fremituque secundo.
Post Helymus subit, et nunc tertia palma Diores.
Hic totum caveæ consessum ingentis, et ora
Prima patrum, magnis Salius clamoribus implet;
Ereptumque dolo reddi sibi poscit honorem."
Tutatur favor Euryalum, lacrymæque decoræ,
Gratior et pulchro veniens in corpore virtus.
Adjuvat, et magnâ proclamat voce Diores,
Qui subiit palmæ; frustràque ad præmia venit
Ultima, si primi Salio redduntur honores.
Tum pater Æneas, " Vestra," inquit," munera vobis
Certa manent, pueri, et palmam movet ordine nemo:
Me liceat casûs misereri insontis amici."
Sic fatus, tergum Gætuli immane leonis
Dat Salio, villis onerosum atque unguibus aureis.
Hic Nisus, "Si tanta," inquit," sunt præmia victis,
Et te lapsorum miseret; quæ munera Niso
Digna dabis, primam merui qui laude coronam; 355
Ni me, quæ Salium, fortuna inimica tulisset ?”
Et simul his dictis faciem ostentabat, et udo
Turpia membra fimo. Risit pater optimus olli,
Et clypeum efferri jussit, Didymaonis artes,
Neptuni sacro Danais de poste refixum.
Hoc juvenem egregium præstanti munere donat.
Post, ubi confecti cursus, et dona peregit :—
Nunc, si cui virtus animusque in pectore præsens,
Adsit, et evinctis attollat brachia palmis."
Sic ait, et geminum pugnæ proponit honorem :
Victori velatum auro vittisque juvencum;
Ensem atque insignem galeam, solatia victo.
Nec mora: continuò vastis cum viribus effert
Ora Dares, magnoque virûm se murmure tollit:
Solus qui Paridem solitus contendere contra ;
Idemque ad tumulum, quo maximus occubat Hector,
Victorem Buten immani corpore, qui se
Bebryciâ veniens Amyci de gente ferebat,
Perculit, et fulvâ moribundum extendit arenâ.
Talis prima Dares caput altum in prælia tollit,
Ostenditque humeros latos, alternaque jactat
Brachia protendens, et verberat ictibus auras.
Quæritur huic alius: nec quisquam ex agmine tanto
Audet adire virum, manibusque inducere cæstus.
Ergò alacris, cunctosque putans excedere palmâ, 380
Æneæ stetit ante pedes; nec plura moratus,
Tum lævâ taurum cornu tenet, atque ita fatur :—
"Nate Deâ, si nemo audet se credere pugnæ,
Quæ finis standi? quò me decet usque teneri ?
Ducere dona jube." Cuncti simul ore fremebant 385
Dardanidæ, reddique viro promissa jubebant.
Hic gravis Entellum dictis castigat Acestes,
Proximus ut viridante toro consederat herbæ :-
"Entelle, heroum quondam fortissime frustrà,
Tantane tam patiens nullo certamine tolli
Dona sines? ubi nunc nobis Deus ille, magister
Nequicquam memoratus, Eryx? ubi fama per omnem
Trinacriam, et spolia illa tuis pendentia tectis ?"
Ille sub hæc "Non laudis amor, nec gloria cessit
Pulsa metu; sed enim gelidus tardante senectâ 395
Sanguis hebet, frigentque effoetæ in corpore vires.
Si mihi, quæ quondam fuerat, quâque improbus iste
Exultat fidens, si nunc foret illa juventa,
Haud equidem pretio inductus pulchroque juvenco
Venissem: nec dona moror." Sic deinde locutus, 400
In medium geminos immani pondere cæstus
Projecit; quibus acer Eryx in prælia suetus Ferre manum, duroque intendere brachia tergo. Obstupuêre animi: tantorum ingentia septem Terga boum plumbo insuto ferroque rigebant; Ante omnes stupet ipse Dares, longèque recusat: Magnanimusque Anchisiades et pondus et ipsa Huc illuc vinclorum immensa volumina versat. Tum senior tales referebat pectore voces :
Quid, si quis cæstus ipsius et Herculis arma Vidisset, tristemque hoc ipso in littore pugnam ? Hæc germanus Eryx quondam tuus arma gerebat. Sanguine cernis adhuc sparsoque infecta cerebro. His magnum Aiciden contra stetit: his ego suetus, Dum melior vires sanguis dabat, æmula necdum 415 Temporibus geminis canebat sparsa senectus. Sed si nostra Dares hæc Troïus arma recusat, Idque pio sedet Æneæ, probat auctor Acestes, Æquemus pugnas: Erycis tibi terga remitto; Solve metus: et tu Trojanos exue cæstus." Hæc fatus, duplicem ex humeris dejecit amictum; Et magnos membrorum artus, magna ossa, lacertosque Exuit, atque ingens mediâ consistit arenâ.
Tum satus Anchisâ cæstus pater extulit æquos, Et paribus palmas amborum innexuit armis. Constitit in digitos extemplò arrectus uterque, Brachiaque ad superas interritus extulit auras. Abduxêre retrò longè capita ardua ab ictu ; Immiscentque manus manibus, pugnamque lacessunt: Ille, pedum melior motu, fretusque juventâ ; Hic, membris et mole valens; sed tarda trementi Genua labant, vastos quatit æger anhelitus artus. Multa viri nequicquam inter se vulnera jactant; Multa cavo lateri ingeminant, et pectore vastos Dant sonitus; erratque aures et tempora circum 435 Crebra manus; duro crepitant sub vulnere malæ. Stat gravis Entellus, nisuque immotus eodem Corpore tela modò atque oculis vigilantibus exit. Ille, velut celsam oppugnat qui molibus urbem,
|