P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER QUARTUS

At regina gravi iamdudum saucia cura
Vulnus alit venis, et caeco carpitur igni.
Multa viri virtus animo, multusque recursat

Gentis honos; haerent infixi pectore vultus 5 Verbaque, nec placidam membris dat cura quietem.

Postera Phoebea lustrabat lampade terras
Umentemque Aurora polo dimoverat umbram,
Cum sic unanimam adloquitur male sana sororem :
“Anna soror, quae me suspensam insomnia terrent !
Quis novus hic nostris successit sedibus hospes,
Quem sese ore ferens, quam forti pectore et armis !
Credo equidem, nec vana fides, genus esse deorum.
Degeneres animos timor arguit. Heu, quibus ille

lactatus fatis ! quae bella exhausta canebat ! 15

Si mihi non animo fixum immotumque sederet,
Ne cui me vinclo vellem sociare iugali,
Postquam primus amor deceptam morte fefellit;
Si non pertaesum thalami taedaeque fuisset,
Huic uni forsan potui succumbere culpae.
Anna, fatebor enim, miseri post fata Sychaei
Coniugis et sparsos fraterna caede Penates,
Solus hic inflexit sensus, animumque labantem
Impulit. Adgnosco veteris vestigia flammae.

20

30

Sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat, 25 Vel Pater omnipotens adigat me fulmine ad umbras,

Pallentes umbras Erebi noctemque profundam,
Ante, Pudor, quam te violo, aut tua iura resolvo.
Ille meos, primus qui me sibi iunxit, amores
Abstulit; ille habeat secum servetque sepulcro.”
Sic effata sinum lacrimis implevit obortis.
Anna refert: “O luce magis dilecta sorori,
Solane perpetua maerens carpere iuventa,
Nec dulces natos, Veneris nec praemia noris ?

Id cinerem aut Manes credis curare sepultos ? 35 Esto, aegram nulli quondam flexere mariti,

Non Libyae, non ante Tyro; despectus Iarbas
Ductoresque alii, quos Africa terra triumphis
Dives alit: placitone etiam pugnabis amori ?

Nec venit in mentem, quorum consederis arvis ? 40 Hinc Gaetulae urbes, genus insuperabile bello

Et Numidae infreni cingunt et inhospita Syrtis;
Hinc deserta siti regio, lateque furentes
Barcaei. Quid bella Tyro surgentia dicam,

Germanique minas?
45 Dis equidem auspicibus reor et Iunone secunda

Hunc cursum Iliacas vento tenuisse carinas.
Quam tu urbem, soror, hanc cernes, quae surgere regna
Coniugio tali! Teucrum comitantibus armis

Punica se quantis attollet gloria rebus !
50 Tu modo posce deos veniam, sacrisque litatis

Indulge hospitio, causasque innecte morandi,
Dum pelago desaevit hiems et aquosus Orion,
Quassataeque rates, dum non tractabile caelum."

His dictis incensum animum inflammavit amore, 55 Spemque dedit dubiae menti, solvitque pudorem.

Principio delubra adeunt, pacemque per aras

Exquirunt ; mactant lectas de more bidentes
Legiferae Cereri Phoeboque patrique Lyaeo,

Iunoni ante omnes, cui vincla iugalia curae.
60 Ipsa tenens dextra pateram pulcherrima Dido

Candentis vaccae media inter cornua fundit,
Aut ante ora deum pingues spatiatur ad aras,
Instauratque diem donis, pecudumque reclusis

Pectoribus inhians spirantia consulit exta. 65 Heu vatum ignarae mentes! quid vota furentem,

Quid delubra iuvant? Est molles flamma medullas
Interea, et tacitum vivit sub pectore vulnus.
Uritur infelix Dido totaque vagatur

Urbe furens, qualis coniecta cerva sagitta,
70 Quam procul incautam nemora inter Cresia fixit

Pastor agens telis, liquitque volatile ferrum
Nescius; illa fuga silvas saltusque peragrat
Dictaeos; haeret lateri letalis arundo.

Nunc media Aenean secum per moenia ducit, 75 Sidoniasque ostentat opes urbemque paratam ;

Incipit effari, mediaque in voce resistit;
Nunc eadem labente die convivia quaerit,
Iliacosque iterum demens audire labores
Exposcit, pendetque iterum narrantis ab ore.
Post, ubi digressi, lumenque obscura vicissim
Luna premit suadentque cadentia sidera somnos,
Sola domo maeret vacua, stratisque relictis
Incubat. Illum absens absentem auditque videtque,

Aut gremio Ascanium, genitoris imagine capta, 85 Detinet, infandum si fallere possit amorem.

Non coeptae adsurgunt turres, non arma iuventus
Exercet, portusve aut propugnacula bello
Tuta parant; pendent opera interrupta minaeque
Murorum ingentes aequataque machina caelo.

90

Quam simul ac tali persensit peste teneri
Cara Iovis coniunx, nec famam obstare furori,
Talibus aggreditur Venerem Saturnia dictis :
"Egregiam vero laudem et spolia ampla refertis

Tuque puerque tuus; magnum et memorabile numen, 95

Una dolo divum si femina victa duorum est.
Nec me adeo fallit veritam te moenia nostra
Suspectas habuisse domos Karthaginis altae.
Sed quis erit modus, aut quo nunc certamine tanto?
Quin potius pacem aeternam pactosque hymenaeos
Exercemus? habes, tota quod mente petisti :
Ardet amans Dido traxitque per ossa furorem.
Communem hunc ergo populum paribusque regamus
Auspiciis; liceat Phrygio servire marito,

Dotalesque tuae Tyrios permittere dextrae." 105

Olli — sensit enim simulata mente locutam,
Quo regnum Italiae Libycas averteret oras —
Sic contra est ingressa Venus : “Quis talia demens.
Abnuat, aut tecum malit contendere bello?
Si modo, quod memoras, factum fortuna sequatur;
Sed fatis incerta feror, si Iuppiter unam
Esse velit Tyriis urbem Troia que profectis,
Miscerive probet populos, aut foedera iungi.
Tu coniunx; tibi fas animum temptare precando.

IIO