Nec prius amissam respexi animumque reflexi,
Quam tumulum antiquae Cereris sēdemque sacrātam
Vēnimus; hic demum collectis omnibus ūna
Defuit, et comitēs nātumque virumque fefellit. 745 Quem non incūsāvī āmēns hominumque deōrumque, Aut quid in eversā vīdī crūdēlius urbe?
Ascanium Anchisenque patrem Teucrōsque Penātēs
Commendō sociis et curva valle recondō;
Ipse urbem repetō et cingor fulgentibus armis.
750 Stat cāsūs renovāre omnēs, omnemque reverti
Per Trōiam, et rursus caput obiectare periclis.
Principio mūrōs obscuraque limina portae,
Quã gressum extuleram, repetō, et vestigia retrō
Observāta sequor per noctem et lūmine lūstrō.
755 Horror ubique animōs, simul ipsa silentia terrent.
Inde domum, si forte pedem, si forte tulisset,
Mē referō. Inruerant Danaī, et tēctum omne tenebant.
Ilicet ignis edāx summa ad fastigia ventō
Volvitur; exsuperant flammae, furit aestus ad aurās. 760 Prōcēdō et Priamī sēdēs arcemque revisō.
Et iam porticibus vacuīs Iūnōnis asỹlō
Cūstōdēs lēcti Phoenix et dīrus Ulixēs
Praedam adservabant. Huc undique Trōïa gaza
Incensis ērepta adytīs, mēnsaeque deōrum,
765 Crātērēsque aurō solidī, captivaque vestis
Congeritur. Pueri et pavidae longō ōrdine mātrēs
Stant circum.
Ausus quin etiam vōcēs iactare per umbram
Implēvi clāmōre viās, maestusque Creūsam
770 Nequiquam ingeminans iterumque iterumque vocavi.
Quaerenti et tectis urbis sine fine furenti
Infelix simulacrum atque ipsius umbra Creusae
Vīsa mihi ante oculōs et nōtā māior imāgō.
Obstipui, steteruntque comae et vōx faucibus haesit.
Tum sic adfārī et cūrās his demere dictis:
"Quid tantum īnsānō iuvat indulgere dolōri,
O dulcis coniunx? nōn haec sine numine dīvum
Eveniunt; nec te hinc comitem asportare Creūsam
Fās aut ille sinit superī rēgnātor Olympl.
780 Longa tibi exsilia, et vāstum maris aequor arandum,
Et terram Hesperiam venies, ubi Lýdius arva
Inter opima virum lēni fluit agmine Thybris:
Illic rēs laetae rēgnumque et rēgia coniunx
Parta tibi. Lacrimās dīlēctae pelle Creūsae:
785 Non ego Myrmidonum sēdēs Dolopumve superbās
Aspiciam, aut Grais servitum mātribus ībō,
Dardanis, et divae Veneris nurus;
Sed mē māgna deum Genetrix his dētinet ōris.
Iamque vale, et nātī servā communis amōrem."
Haec ubi dicta dedit, lacrimantem et multa volentem
Dicere deseruit, tenuesque recessit in aurās.
Ter cōnātus ibi collō dare bracchia circum;
Ter frustra comprensa manūs effūgit imāgō,
Pār levibus ventis volucrique simillima somnō.
Sic demum sociōs cōnsumptā nocte revisō.
Atque hic ingentem comitum adfluxisse novōrum.
Inveniō admirāns numerum, mātrēsque, virōsque,
Collectam exsiliō pūbem, miserabile vulgus.
Undique convenēre, animīs opibusque parāti,
In quascumque velim pelagō deducere terras.
Iamque iugis summae surgēbat Lūcifer Īdae -met
Dūcēbatque diem, Danaique obsessa tenebant
Limina portārum, nec spēs opis ūlla dabātur;
Cessi et sublātō montēs genitore petivi.
Postquam res Asiae Priamique evertere gentem
Immeritam visum superis, ceciditque superbum
Ilium et omnis humo fumat Neptunia Troia,
Diversa exsilia et desertas quaerere terras
Auguriis agimur divum, classemque sub ipsa
Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae,
Incerti, quo fata ferant, ubi sistere detur,
Contrahimusque viros. Vix prima inceperat aestas,
Et pater Anchises dare fatis vela iubebat:
Litora cum patriae lacrimans portusque relinquo
Et campos, ubi Troia fuit. Feror exsul in altum
Cum sociis natoque Penatibus et magnis dis.
Terra procul vastis colitur Mavortia campis-
Thraces arant — acri quondam regnata Lycurgo,
Hospitium antiquum Troiae sociique Penates,
Dum Fortuna fuit. Feror huc, et litore curvo
Moenia prima loco, fatis ingressus iniquis,
Aeneadasque meo nomen de nomine fingo.
Sacra Dionaeae matri divisque ferebam
Auspicibus coeptorum operum, superoque nitentem
Caelicolum regi mactabam in litore taurum.
Forte fuit iuxta tumulus, quo cornea summo
Virgulta et densis hastilibus horrida myrtus.
Accessi, viridemque ab humo convellere silvam
Conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras,
Horrendum et dictu video mirabile monstrum.
Nam, quae prima solo ruptis radicibus arbos
Vellitur, huic atro liquuntur sanguine guttae
Et terram tabo maculant. Mihi frigidus horror
Membra quatit, gelidusque coit formidine sanguis.
Rursus et alterius lentum convellere vimen
Insequor et causas penitus temptare latentes
Ater et alterius sequitur de cortice sanguis.
Multa movens animo Nymphas venerabar agrestes
Gradivumque patrem, Geticis qui praesidet arvis,
Rite secundarent visus omenque levarent.
Tertia sed postquam maiore hastilia nisu
Aggredior genibusque adversae obluctor harenae-
Eloquar, an sileam?-gemitus lacrimabilis imo
Auditur tumulo, et vox reddita fertur ad aures:
"Quid miserum, Aenea, laceras? iam parce sepulto;
Parce pias scelerare manus. Non me tibi Troia
Externum tulit, aut cruor hic de stipite manat.
Heu! fuge crudeles terras, fuge litus avarum.
Nam Polydorus ego. Hic confixum ferrea texit
Telorum seges et iaculis increvit acutis."
Tum vero ancipiti mentem formidine pressus
Obstipui, steteruntque comae et vox faucibus haesit.
Hunc Polydorum auri quondam cum pondere magno
Infelix Priamus furtim mandarat alendum
Threicio regi, cum iam diffideret armis
Dardaniae cingique urbem obsidione videret.
Ille, ut opes fractae Teucrum, et Fortuna recessit,
Res Agamemnonias victriciaque arma secutus,
Fas omne abrumpit; Polydorum obtruncat, et auro
FRIEZE'S AENEID 6
Vi potitur. Quid non mortalia pectora cogis, Auri sacra fames? Postquam pavor ossa reliquit, Delectos populi ad proceres primumque parentem Monstra deum refero, et, quae sit sententia, posco. 60 Omnibus idem animus, scelerata excedere terra, Linqui pollutum hospitium, et dare classibus austros Ergo instauramus Polydoro funus, et ingens Aggeritur tumulo tellus; stant Manibus arae, Caeruleis maestae vittis atraque cupresso,
Et circum Iliades crinem de more solutae;
Inferimus tepido spumantia cymbia lacte
Sanguinis et sacri pateras, animamque sepulcro
Condimus, et magna supremum voce ciemus.
Inde, ubi prima fides pelago, placataque venti
Dant maria et lenis crepitans vocat auster in altum,
Deducunt socii naves et litora complent.
Provehimur portu, terraeque urbesque recedunt.
Sacra mari colitur medio gratissima tellus
Nereidum matri et Neptuno Aegaeo,
Quam pius Arcitenens oras et litora circum
Errantem Mycono e celsa Gyaroque revinxit,
Immotamque coli dedit et contemnere ventos.
Huc feror; haec fessos tuto placidissima portu
Accipit. Egressi veneramur Apollinis urbem.
Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos,
Vittis et sacra redimitus tempora lauro,
Occurrit; veterem Anchisen adgnoscit amicum.
Iungimus hospitio dextras, et tecta subimus.
Templa dei saxo venerabar structa vetusto :
"Da propriam, Thymbraee, domum; da moenia.
fessis
Et genus et mansuram urbem; serva altera Troiae.
Pergama, reliquias Danaum atque immitis Achilli.
|