iura domosque dabam: subito cum tabida membris,
corrupto caeli tractu, miserandaque venit
arboribusque satisque lues et letifer annus.
Linquebant dulcis animas, aut aegra trahebant
corpora; tum sterilis exurere Sirius agros;
arebant herbae, et victum seges aegra negabat.
Rursus ad oraclum Ortygiae Phoebumque remenso
hortatur pater ire mari, veniamque precari:
quam fessis finem rebus ferat; unde laborum
temptare auxilium iubeat; quo vertere cursus.

Italy Revealed by the Penates.

Nox erat, et terris animalia somnus habebat : effigies sacrae divom Phrygiique Penates, quos mecum a Troia mediisque ex ignibus urbis extuleram, visi ante oculos adstare iacentis in somnis, multo manifesti lumine, qua se plena per insertas fundebat luna fenestras ; tum sic adfari et curas his demere dictis: 'Quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo est, hic canit, et tua nos en ultro ad limina mittit. Nos te, Dardania incensa, tuaque arma secuti, nos tumidum sub te permensi classibus aequor, idem venturos tollemus in astra nepotes, imperiumque urbi dabimus; tu moenia magnis magna para, longumque fugae ne linque laborem Mutandae sedes: non haec tibi litora suasit Delius, aut Cretae iussit considere Apollo. Est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt, terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae; Oenotri coluere viri; nunc fama minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem :

140

145

150

155

160

165

hae nobis propriae sedes; hinc Dardanus ortus, Iasiusque pater, genus a quo principe nostrum.

Surge age, et haec laetus longaevo dicta parenti haud dubitanda refer: Corythum terrasque requirat Ausonias; Dictaea negat tibi Iuppiter arva.'

The Warning is Obeyed.

Talibus attonitus visis et voce deorum

nec sopor illud erat, sed coram adgnoscere voltus
velatasque comas praesentiaque ora videbar;

tum gelidus toto manabat corpore sudor —-
corripio e stratis corpus, tendoque supinas
ad caelum cum voce manus, et munera libo
intemerata focis. Perfecto laetus honore
Anchisen facio certum, remque ordine pando.
Adgnovit prolem ambiguam geminosque parentes,
seque novo veterum deceptum errore locorum.
Tum memorat: 'Nate, Iliacis exercite fatis,
sola mihi talis casus Cassandra canebat.

Nunc repeto haec generi portendere debita nostro,
et saepe Hesperiam, saepe Itala regna vocare.
Sed quis ad Hesperiae venturos litora Teucros
crederet, aut quem tum vates Cassandra moveret?
Cedamus Phoebo, et moniti meliora sequamur.'
Sic ait, et cuncti dicto paremus ovantes.
Hanc quoque deserimus sedem, paucisque relictis
vela damus, vastumque cava trabe currimus

aequor.

170

175

180

185

190

The Stormy Voyage.

Postquam altum tenuere rates, nec iam amplius ullae adparent terrae, caelum undique et undique pontus, tum mihi caeruleus supra caput adstitit imber, noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. Continuo venti volvunt mare, magnaque surgunt aequora; dispersi iactamur gurgite vasto ; involvere diem nimbi, et nox umida caelum

195

abstulit; ingeminant abruptis nubibus ignes.
Excutimur cursu, et caecis erramus in undis.
Ipse diem noctemque negat discernere caelo
nec meminisse viae media Palinurus in unda.
Tris adeo incertos caeca caligine soles
erramus pelago, totidem sine sidere noctes.
Quarto terra die primum se attollere tandem
visa, aperire procul montis, ac volvere fumum.
Vela cadunt, remis insurgimus; haud mora, nautae
adnixi torquent spumas et caerula verrunt.

The Harpies of the Strophades.

Servatum ex undis Strophadum me litora primum accipiunt; Strophades Graio stant nomine dictae, insulae Ionio in magno, quas dira Celaeno

200

205

210

HARPIES.

Harpyiaeque colunt aliae, Phineia postquam clausa domus, mensasque metu liquere priores. Tristius haud illis monstrum, nec saevior ulla pestis et ira deum Stygiis sese extulit undis.

215

Virginei volucrum voltus, foedissima ventris proluvies, uncaeque manus, et pallida semper ora fame.

Huc ubi delati portus intravimus, ecce laeta boum passim campis armenta videmus, caprigenumque pecus nullo custode per herbas. Inruimus ferro, et divos ipsumque vocamus in partem praedamque Iovem; tum litore curvo exstruimusque toros, dapibusque epulamur opimis. At subitae horrifico lapsu de montibus adsunt Harpyiae, et magnis quatiunt clangoribus alas, diripiuntque dapes, contactuque omnia foedant immundo; tum vox taetrum dira inter odorem. Rursum in secessu longo sub rupe cavata, arboribus clausi circum atque horrentibus umbris, instruimus mensas arisque reponimus ignem : rursum ex diverso caeli caecisque latebris

220

225

230

turba sonans praedam pedibus circumvolat uncis,

polluit ore dapes. Sociis tunc, arma capessant,

edico, et dira bellum cum gente gerendum.

235

Haud secus ac iussi faciunt, tectosque per herbam
disponunt enses et scuta latentia condunt.
Ergo ubi delapsae sonitum per curva dedere
litora, dat signum specula Misenus ab alta

aere cavo.

Invadunt socii, et nova proelia temptant, obscenas pelagi ferro foedare volucres: sed neque vim plumis ullam nec volnera tergo accipiunt, celerique fuga sub sidera lapsae semesam praedam et vestigia foeda relinquunt.

Evil Prophecy of Celano.

Una in praecelsa consedit rupe Celaeno, infelix vates, rumpitque hanc pectore vocem : 'Bellum etiam pro caede boum stratisque iuvencis,

240

245

Laomedontiadae, bellumne inferre paratis,

et patrio Harpyias insontis pellere regno?

Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,
quae Phoebo pater omnipotens, mihi Phoebus Apollo
praedixit, vobis Furiarum ego maxuma pando.

250

Italiam cursu petitis, ventisque vocatis

ibitis Italiam, portusque intrare licebit;

sed non ante datam cingetis moenibus urbem, quam vos dira fames nostraeque iniuria caedis ambesas subigat malis absumere mensas.' Dixit, et in silvam pennis ablata refugit.

At sociis subita gelidus formidine sanguis deriguit; cecidere animi, nec iam amplius armis, sed votis precibusque iubent exposcere pacem, sive deae, seu sint dirae obscenaeque volucres. Et pater Anchises passis de litore palmis

numina magna vocat, meritosque indicit honores :
'Di, prohibete minas; di, talem avertite casum,
et placidi servate pios!' Tum litore funem
deripere, excussosque iubet laxare rudentes.
Tendunt vela Noti; fugimus spumantibus undis,
qua cursum ventusque gubernatorque vocabat.
Iam medio adparet fluctu nemorosa Zacynthos
Dulichiumque Sameque et Neritos ardua saxis.
Effugimus scopulos Ithacae, Laërtia regna,
et terram altricem saevi exsecramur Ulixi.
Mox et Leucatae nimbosa cacumina montis
et formidatus nautis aperitur Apollo.

Hunc petimus fessi et parvae succedimus urbi;
ancora de prora iacitur, stant litore puppes.

Landing at Actium.

Ergo insperata tandem tellure potiti,

lustramurque Iovi votisque incendimus aras,

255

260

265

270

275