485 Jamque pedem referens casus evaserat omnes, Redditaque Eurydice superas veniebat ad auras, 'Pone sequens; namque hanc dederat Proserpina legem: 'Quum subita incautum dementia cepit amantem, Ignoscenda quidem, scirent si ignoscere Manes. 490 Restitit, Eurydicenque suam, jam luce sub ipsa, Immemor, heu! victusque animi, respexit. Ibi omnis 'Effusus labor, atque immitis rupta tyranni

Foedera, terque fragor stagnis auditus Avernis.

Illa; "Quis et me, inquit, miseram, et te perdidit, Or“ pheu?

495 "Quis tantus furor? en iterum crudelia retro

"Fata vocant, conditque natantia lumina somnus. "Jamque vale. Feror ingenti circumdata nocte, "Invalidasque tibi tendens, heu non tua, palmas!" 'Dixit, et ex oculis subito, ceu fumus in auras 500 Commixtus tenues, fugit diversa: neque illum 'Prensantem nequicquam umbras, et multa volentem 'Dicere, præterea vidit; nec portitor Orci

Amplius objectam passus transire paludem.

'Quid faceret? quo se rapta bis conjuge ferret? 505 Quo fletu Manes, qua Numina voce moveret ? • Illa quidem Stygia nabat jam frigida cymba. Septem illum totos perhibent ex ordine menses Rupe sub aëria, deserti ad Strymonis undam 'Flevisse, et gelidis hæc evolvisse sub antris, 510 Mulcentem tigres, et agentem carmine quercus. Qualis populea morens Philomela sub umbra Amissos queritur foetus; quos durus arator 'Observans nido implumes detraxit: at illa 'Flet noctem, ramoque sedens miserabile carmen 515 Integrat, et moestis late loca questibus implet. Nulla Venus, non ulli animum flexere hymenæi.

φθαρῆναί φασιν.—Cf. Ecl. ii. 26.

Propert. iv. 11. 23.-tacent Ixionis orbes.

496. Natantia lumina] Lucr. iii. 479. -Hominem cum vini vis penetravit, Nant oculi

497. Jamque vale] Ita in Phoeniss. Polynices moriens: Καὶ χαίρεσ ̓ ἤδη γάρ με περιβάλλει σκότος.

499. Ceu fumus] Ita Patrocli anima II. . 100.- ψυχὴ δὲ κατὰ χθονός, ήΰτε καπνὸς Ὤιχετο τετριγυία.

Cf. Lucret. iii. 456. Ergo dissolvi quoque convenit omnem Animaï Naturam, ceu fumus in altas aëris auras.

510. Mulcentem tigres] Euripides in Bacch. τάχα δ' ἐν τοῖς πολυδένδρεσιν Ολύμ

που θαλάμοις, ἐνθά ποτ' Ὀρφεὺς, κιθαρίζων σύναγε δένδρεα μούσαις, σύναγε θήρας ἀγρώ

τας.

511. Qualis populea] Homerus Od. '. 518. Ως δ' ὅτε Πανδαρίου κούρη, χλωρηίς ἀηδὼν, Καλὸν ἀείδησιν, ἔαρος νέον ἱσταμένοιο, Δενδρέων ἐν πετάλοισι καθεζομένη πυκινοῖσιν, “Η τε θαμὰ τρωπῶσα χέει πολυηχέα φωνήν, Παῖδ ̓ ὀλοφυρομένη Ἴτυλον φίλον, ὅν ποτε χαλκῷ Κτεῖνε δι ̓ ἀφραδίας, κοῦρον Ζήθοιο ἄνακτος. Od. π'. 216. Κλαῖον δὲ λιγέως, ἀδι νώτερον ἤ τ' οἰωνοὶ Φῆναι, ἢ αἰγυπιοι γαμψώνυχες, οἷσί τε τέκνα ̓Αγρόται ἐξείλοντο, Tágos TETESIvà ysvirba. Catull. 56. Qualis sub densa ramorum concinit umbra Daulias.

'Solus Hyperboreas glacies, Tanaïmque nivalem, 'Arvaque Rhipæis numquam viduata pruinis 'Lustrabat, raptam Eurydicen atque irrita Ditis 520 Dona querens. Spretæ Ciconum quo munere matres, Inter sacra Deûm, nocturnique orgia Bacchi, 'Discerptum latos juvenem sparsere per agros. 'Tum quoque marmorea caput a cervice revulsum Gurgite quum medio portans Cagrius Hebrus 525 Volveret, Eurydicen vox ipsa et frigida lingua, Ah miseram Eurydicen anima fugiente vocabat: 'Eurydicen toto referebant flumine ripæ.'

Hæc Proteus: et se jactu dedit æquor in altum. Quaque dedit, spumantem undam sub vertice torsit. 530 At non Cyrene: namque ultro affata timentem : 'Nate, licet tristes animo deponere curas.

Hæc omnis morbi caussa: hinc miserabile Nymphæ, 'Cum quibus illa choros lucis agitabat in altis, • Exitium misere apibus. Tu munera supplex 535 Tende petens pacem, et faciles venerare Napaas. Namque dabunt veniam votis, irasque remittent./ 'Sed, modus orandi qui sit, prius ordine dicam. 'Quatuor eximios præstanti corpore tauros, 'Qui tibi nunc viridis depascunt summa Lycæi, 540 Delige, et intacta totidem cervice juvencas. Quatuor his aras alta ad delubra Dearum

Constitue, et sacrum jugulis demitte cruorem : 'Corporaque ipsa boum frondoso desere luco. 'Post, ubi nona suos Aurora ostenderit ortus, 545 Inferias Orphei Lethæa papavera mittes,

Placatam Eurydicen vitula venerabere cæsa, 'Et nigram mactabis ovem, lucumque revises.' Haud mora: continuo matris præcepta facessit: Ad delubra venit: monstratas excitat aras; 550 Quatuor eximios præstanti corpore tauros Ducit, et intacta totidem cervice juvencas. Post, ubi nona suos Aurora induxerat ortus, Inferias Orphei mittit, lucumque revisit. Hic vero subitum ac dictu mirabile monstrum 555 Adspiciunt; liquefacta boum per viscera toto

520. Ciconum-matres] Cicones Thraciæ pop. Hom. Od. i. 39. Ιλιόθεν με φέρων ἄνεμος Κικόνεσσι πέλασσεν Ισμάρω

523. Caput a cervice] E Varrone Atacino: Oscitat in campis caput a cervice revolsum, Semianimesque micant oculi, lucemque requirunt. V. ad Æn. x. 396.

528. Et se jactu] Ita idem Proteus, Od. δ'. 570. Ως εἰπὼν, ὑπὸ πόντον ἐδύσατο

κυμαίνοντα.

540. Intacta cervice] Homerus :βοῦν ἦνιν, εὐρύμετωπον, ̓Αδμήτην, ἣν οὔπω ὑπὸ ζυγὸν ἤγαγεν ἀνήρ.

545. Inferias] Lucretius: Et nigras mactant pecudes et Manibus divis Inferias mittunt

555. Liquefacta boum] Cf. Nicandri Alexipharm. 445. et seqq.

104

GEORGICON LIBER IV.

Stridere apes utero, et ruptis effervere costis ;
Immensasque trahi nubes: jamque arbore summa
Confluere, et lentis uvam demittere ramis.

Hæc super arvorum cultu pecorumque canebam,
560 Et super arboribus: Cæsar dum magnus ad altum
Fulminat Euphraten bello, victorque volentes
Per populos dat jura, viamque affectat Olympo.
Illo Virgilium me tempore dulcis alebat
Parthenope, studiis florentem ignobilis otî:
565 Carmina qui lusi pastorum, audaxque juventa,
Tityre, te patulæ cecini sub tegmine fagi.

P. VIRGILII MARONIS GEORGICON
LIBER QUARTUS EXPLICITUS.

558. Uvam demittere] II. B'. 89. Boτρυδὸν δὲ πέτονται ἐπ' ἄνθεσιν εἰαρινοῖσιν.

560. et seqq.] V. ad Geo. ii. 171.— Referenda hæc ad ann. U. C. 724. et Virgilii ætat. 41. quo anno ultimam Georgicis manum adhibitam esse creditur. Sunt tamen qui totum hunc Epilogum pro spurio habent. H.

564. Parthenope] Strabo v. p. 246. Εν Νεαπόλει δείκνυται μνῆμα τῶν Σειρήνων μιᾶς Παρθενόπης.—Επιτείνουσι δὲ τὴν ἐν Νεαπόλει διαγωγὴν τὴν Ἑλληνικὴν οἱ ἐκ τῆς Ρώμης ἀναχωροῦντες δεῦρο ἡσυχίας χάριν, τῶν ἀπὸ παιδείας ἐργασαμένων, ἢ, καὶ ἄλο λως, διὰ γῆρας ἢ ἀσθένειαν ποθούντων ἐν ἀνίσ σει ζῆν· καὶ τῶν Ῥωμαίων δ ̓ ἔνιοι, χαίροντες τῷ βιῷ τούτῳ, θεωροῦντες τὸ πλῆθος τῶν ἀπὸ τῆς αὐτῆς ἀγωγῆς ἐπιδημούντων ἀνδρῶν, ἄστ μενοι φιλοχωροῦσι καὶ ζῶσιν αὐτόθι—Otiosa Neapolis. Hor. Epod. v. 43.-In otia natam Parthenopem. Ovid. Met. xv. 912.

Plurima in Georgicis ex aliis sive Græcis sive Romanis poetis ac scriptoribus deprompta esse apparet. Nonnulla scilicet ex Hesiodo; multa ex Lucretio ; locum de peste ex Lucretio et Thucydide; alia, imprimis doctrinam de arborum cultu, ex Theophrasto; doctrinam de apibus ex Aristotele; locum de serpentibus, imprimis de chelydro, ex Nicandri Theriacis; locum de prognosticis totum ex Arati Diosemeis; nonnulla ex Xenophontis Economico; magnam præceptorum partem, imprimis de pecudum cura, ex Catone et Varrone noster transtulit. (cf. Fulv. Ursinum, et Macrobium, v. 2.) Omnia tamen a limato Virgilii ingenio et doctrina exquisita ornatiora et pulchriora prodeunt. Ex Cl. Heynii in Georgica proœmio.

P. VIRGILII MARONIS

ENEIS.