Imagens das páginas
PDF
ePub

140 Vestras, Eure, domos. Illa se jactet in aula
• Æolus, et clauso ventorum carcere regnet.'
Sic ait, et dicto citius tumida æquora placat:
Collectasque fugat nubes, solemque reducit.
Cymothoë, simul et Triton adnixus, acuto
145 Detrudunt naves scopulo. Levat ipse tridenti :
Et vastas aperit syrtes, et temperat æquor:
Atque rotis summas levibus perlabitur undas.
Ac, veluti magno in populo quum sæpe coorta est
Seditio, sævitque animis ignobile vulgus;

150 Jamque faces et saxa volant; furor arma ministrat:
Tum, pietate gravem ac meritis si forte virum quem
Conspexere, silent ; arrectisque auribus adstant:
Iste regit dictis animos, et pectora mulcet.
Sic cunctus pelagi cecidit fragor, æquora postquam
155 Prospiciens genitor, cœloque invectus aperto
Flectit equos, curruque volans dat lora secundo,
Defessi Æneadæ, quæ proxima, littora cursu
Contendunt petere, et Libyæ vertuntur ad oras.
Est in secessu longo locus. Insula portum
160 Efficit objectu laterum quibus omnis ab alto
Frangitur inque sinus scindit sese unda reductos.
Hinc atque hinc vastæ rupes, geminique minantur
In cœlum scopuli: quorum sub vertice late
Æquora tuta silent. Tum silvis scena coruscis
165 Desuper, horrentique atrum nemus imminet umbra.
Fronte sub adversa scopulis pendentibus antrum:
Intus aquæ dulces, vivoque sedilia saxo:

Nympharum domus. Hic fessas non vincula naves
Ulla tenent: unco non adligat anchora morsu.

147. Atque rotis] v. Æn. v. 817.

151. Gravem] Odyss. θ'. 17ο. ̓Αλλὰ θεὸς μορφὴν ἔπεσι στέφει· οἱ δέ τ' ἐς αὐτὸν Τερπόμενοι λεύσσουσιν· ὁ δ ̓ ἀσφαλέως ἀγορεύει Αἰδοῖ μειλιχίῃ, μετὰ δὲ πρέπει άγρου μένοισιν· Ἐρχόμενον δ ̓ ἀνὰ ἄστυ, θεὸν ὡς, εἶσορόωσιν.

159. Insula] Forsitan gimurus scop. (v. ad 1o9 supra).—Fronte sub adversa, scilicet in terra continenti, ex adverso insulæ; hactenus enim de ipsa insula. Locus vero huic simillimus est apud Liv. xxvi. 43. de nova Carthagine in Hispania. Cf. et Homer. Odyss. i. 116. Νήσος ἔπειτα λάχεια παρὶκ λιμένος τετάνυσται Γαίης Κυκλώπων, Ἐν δὲ λιμὴν εὔορμος, ἵν ̓ οὐ χρεὼ πείσματός ἐστιν, Οὔτ' εὔνας βαλέειν, οὔτε πρυμνήσι ἀνάψαι Αύ τὰς ἐπὶ κρατὸς λιμένος ῥέει ἀγλαὸν ὕδωρ, Κρήνη ὑπὸ σπείους· περὶ δ' αἴγειροι πεφύασιν.

Nec minus respicitur locus ille Odyss. v. 96. Φόρκυνος δέ τις ἐστὶ λιμὴν, ἁλίοιο για ροντος, Εν δήμῳ Ἰθάκης· δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῷ ̓Ακταὶ ἀποῤῥῶγες, λιμένος ποτιπιπτηνῖαι· Αἴτ ̓ ἀνέμων σκεπίωσι δυσαήων μέγα κῦμα Εκτοθεν· ἔντοσθεν δὲ ἄνευ δεσμοῖο μένο ουσι Νῆες εΰσσελμοι, ὅταν ὅρμου μέτρον ἵκωνται. Αὐτὰρ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη Αγχόθι δ ̓ αὐτῆς, ἄντρον ἐπήρατον, ἠεροειδές, Ιρὸν Νυμφάων, αἳ Νηϊάδες καλέον. ται. Ἐν δὲ κρητηρές τε καὶ ἀμφιφορῆς ἴασι Λάϊνοι· ἔνθα δ' ἔπειτα τιθαιβώσσουσι μέλισ σαι. Εν δ' ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεις, ἔνθά τε Νύμφαι Φάρι' ὑφαίνουσιν ἁλιπόρφυρα, θαῦμα ἰδέσθαι. Εν δ' ὕδατ ̓ ἀενάοντα· δύω δέ τε οἱ θύραι εἰσίν· Αἱ μὲν πρὸς Βορέαο, καταιβα ταὶ ἀνθρώποισιν· Αἱ δ ̓ αὖ πρὸς Νότου, εἰσὶ θεώτεραι οὐδέ τι κείνη ̓́Ανδρες ἐσέρχονται, ἀλλ ̓ ἀθανάτων ὁδός ἐστιν. "Ενθ' οίγ' εἰσίλας

σαν,

170 Huc septem Æneas collectis navibus omni
Ex numero subit: ac magno telluris amore
Egressi optata potiuntur Troës arena,
Et sale tabentes artus in littore ponunt.

Ac primum silici scintillam excudit Achates,
175 Suscepitque ignem foliis, atque arida circum
Nutrimenta dedit, rapuitque in fomite flammam.
Tum Cererem corruptam undis, Cerealiaque arma
Expediunt fessi rerum; frugesque receptas
Et torrere parant flammis, et frangere saxo.

180

Æneas scopulum interea conscendit, et omnem Prospectum late pelago petit; Anthea si quem Jactatum vento videat, Phrygiasque biremes, Aut Capyn, aut celsis in puppibus arma Caïci. Navem in conspectu nullam; tres littore cervos 185 Prospicit errantes: hos tota armenta sequuntur A tergo, et longum per valles pascitur agmen. Constitit hic, arcumque manu celeresque sagittas Corripuit; fidus quæ tela gerebat Achates; Ductoresque ipsos primum, capita alta ferentes 190 Cornibus arboreis, sternit; tum vulgus: et omnem Miscet agens telis nemora inter frondea turbam. Nec prius absistit, quam septem ingentia victor Corpora fundat humi, et numerum cum navibus æquet. Hinc portum petit, et socios partitur in omnes. 195 Vina bonus quæ deinde cadis onerarat Acestes Littore Trinacrio, dederatque abeuntibus heros, Dividit, et dictis mærentia pectora mulcet :

[ocr errors]

• O socii, neque enim ignari sumus ante malorum, O passi graviora, dabit deus his quoque finem. 200 ⚫ Vos et Scyllæam rabiem, penitusque sonantes Accêstis scopulos: vos et Cyclopia saxa

171. Magno telluris] Od. '. 462.— ὁ δ ̓ ἐκ ποταμοίο λιασθεὶς Σχοίνῳ ὑπεκλίνθη, κύσε δὲ ζείδωρον ἄρουραν.

173. Et sale] Od. ε'. 453.—ὁ δ ̓ ἄρ ̓ ἄμφω γούνατ' ἔκαμψε, Χεῖράς τε στιβαράς ἁλὶ γὰρ δίδμητο φίλον κῆρ. Ωἴδες δε χρόα πάντα· θάλασσα δὲ κήκις πολλὴ "Αν στόμα σε ῥινάς τε· ὁ δ ̓ ἄπνευστος καὶ ἄναυδος Κεῖτ' ἐλιγηπελίων κάματος δέ μιν αἰνὸς ἵκανεν.

184. Cervos in Africa inveniri negant Herodotus, Aristoteles, et Plinius.

185. Prospicit errantes] Ita in Cyclopum terra Ulysses apud Hom. Odyss. I. 152. Ημος δ' ήριγένεια φάνη ροδοδάκτυλος έως, Νήσον θαυμάζοντες ἐδινεόμεσθα κατ' αὐτ τήν. Ωρσαν δὲ Νύμφαι, κοῖραι Διὸς αἰγιό χοιο, Αίγας ὁρεσκῴους, ἵνα δειπνήσειαν ἑταῖ ροι. Αὐτίκα καμπύλα τόξα καὶ αἰγανίας δου

λιχαύλους Ειλόμεθ ̓ ἐκ νῆων· διὰ δὲ τρίχα κοσμηθέντες Βάλλομεν αἶψα δ' ἔδωσε θεὸς μενοεικέα θήρην. Νῆις μέν μοι ἔποντο δυώδε κα, ἐς δὲ ἑκάστην Εννέα λάγχανον αἶγες ἐμοὶ δὲ δέκ' ἔξελον οἴῳ. Ως τότε μὲν πρόπαν ἦμαρ, ἐς ἠέλιον καταδύντα, Ημεθα δαινόμενοι κρία τ' ἄσπιτα καὶ μέθυ ἡδύ. κ. τ. λ.

198. Ο socii] Homerus Od. μ'. 206. Αὐτὰρ ἐγὼ, διὰ νηὸς ἰὼν, ὤτρυνον ἑταίρους Μειλιχίοις επέεσσι παρασταδὸν ἄνδρα ἕκαστον· Ω φίλοι, οὐ γάρ πώ τι κακῶν ἀδαήμονες εἰ μέν· Οὐ μὲν δὴ τόδε μεῖζον ἔπι κακὸν, ἢ ὅτε Κύκλωψ Εἴλει ἐνὶ σπῆς γλαφυρῷ κρατερῆφι βίηφιν· ̓Αλλὰ καὶ ἔνθεν ἐμῇ ἀρετῇ, βουλῇ τε, νόῳ τε, Εκφύγομεν· καί που τῶνδε μνήσεσθαι δΐω.Euripid. Ως ἡδύ τοι σωθέντα μεμνή σθαι πόνων.

205

Experti. Revocate animos, mæstumque timorem
Mittite. Forsan et hæc olim meminisse juvabit.
'Per varios casus, per tot discrimina rerum,
'Tendimus in Latium: sedes ubi fata quietas
Ostendunt. Illic fas regna resurgere Troja.
Durate, et vosmet rebus servate secundis."

Talia voce refert: curisque ingentibus æger
Spem vultu simulat, premit altum corde dolorem.
210 Illi se prædæ accingunt, dapibusque futuris:
Tergora deripiunt costis, et viscera nudant.
Pars in frusta secant, veribusque trementia figunt:
Littore aëna locant alii, flammasque ministrant.
Tum victu revocant vires: fusique per herbam, '
215 Implentur veteris Bacchi, pinguisque ferinæ.

J
Postquam exemta fames epulis, mensæque remotæ,
Amissos longo socios sermone requirunt ;
Spemque inetumque inter dubii: seu vivere credant,
Sive extrema pati, nec jam exaudire vocatos.
220 Præcipue pius Æneas, nunc acris Oronti,
Nunc Amyci casum gemit, et crudelia secum
Fata Lyci, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum.
Et jam finis erat: quum Jupiter æthere summo
Despiciens mare velivolum terrasque jacentes,
225 Littoraque, et latos populos, sic vertice cœli
Constitit, et Libyæ defixit lumina regnis.
Atque illum tales jactantem pectore curas
Tristior, et lacrymis oculos suffusa nitentes,
Alloquitur Venus: O qui res hominumque Deûmque
230 Eternis regis imperiis, et fulmine terres,
'Quid meus Æneas in te committere tantum,

210. Illi se] Hom. Il. a. 458. Auràg ἐπεί ῥ' εὔξαντο, καὶ οὐλοχύτας προβάλοντο, Αὖ ἔρυσαν μὲν πρῶτα, καὶ ἔσφαξαν, καὶ ἔδεια ραν, Μηρούς τ' ἐξέταμον, κατά τε κνίσση ἐκάλυψαν, Δίπτυχα ποιήσαντες, ἐπ' αὐτῶν δ ̓ ὠμοθέτησαν. Καῖς δ ̓ ἐπὶ σχίζῃς ὁ γέρων, ἐπὶ δ' αἴθοπα οἶνον Λεῖβε· νέοι δὲ παρ ̓ αὐτὸν ἔχον πεμπώβολα χερσίν. Αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ μῆς' ἐκάη, καὶ σπλάγχν' ἐπάσαντο, Μίστυλλόν τ' ἄρα τ' ἄλλα, καὶ ἀμφ' ὀβελοῖσιν ἔπειραν, "Ωπτησάν τε περιφραδέως, ἐρύσαντό τε πάντα. Αὐτὰρ ἐπεὶ παύσαντο πόνου, τετύ. κοντό τε δαῖτα, Δαίνυντ”· οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύε το δαιτὸς ἐΐσης.

216. Postquam exemta] Odyss. '. 308. Αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, Μνησάμενοι δὴ ἔπειτα φίλους ἔκλαιον ἑταίρους, Οὓς ἔφαγε Σκύλλη, γλαφυρῆς ἐκ νηὸς ἑλοῦσα· Κλαιόντεσσι δὲ τοῖσιν ἐπήλυθε νήδυμος ὕπνος.

219. Vocatos] Mortuos ab amicis invocari et conclamari notus mos est. Cf. Æn. vi. 506.

223. Quum Jupiter] Cf. Hom. II. . pr. Il. . 51. seqq. et alibi.

224. Mare velivolum] Liv. Andronicus-Ponti maria alta velivola.

227. Atque illum] Macrobius Saturnal. vi. 2. In principio Æneidos tempestas describitur, et Venus apud Jovem queritur de periculis filii, et Jupiter eam de futurorum prosperitate solatur. hic locus totus sumptus a Nævio est ex primo libro belli Punici. illic enim æque Venus, Trojanis tempestate laborantibus, cum Jove queritur; et sequuntur verba Jovis filiam consolantis spe futu

rorum.

231. Quid meus Æneas] Ita ad Junonem Jupiter, I. δ'. 31. Δαιμονίη, τί νύ σε

235

"Quid Troës potuere? quibus, tot funera passis,
'Cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis ?
'Certe hinc Romanos olim, volventibus annis,
'Hinc fore ductores, revocato a sanguine Teucri,
'Qui mare, qui terras omni ditione tenerent,

Pollicitus. Quæ te, Genitor, sententia vertit?
'Hoc equidem occasum Troja tristesque ruinas
'Solabar, fatis contraria fata rependens.

240 Nunc eadem fortuna viros tot casibus actos Insequitur. Quem das finem, Rex magne, laborum? 'Antenor potuit, mediis elapsus Achivis, 'Illyricos penetrare sinus atque intima tutus 'Regna Liburnorum, et fontem superare Timavi: 245 Unde per ora novem vasto cum murmure montis 'It mare proruptum, et pelago premit arva sonanti. Hic tamen ille urbem Patavî, sedesque locavit

[ocr errors]

Teucrorum, et genti nomen dedit armaque fixit Troia. Nunc placida compôstus pace quiescit. 250 Nos, tua progenies, cœli quibus adnuis arcem, Navibus (infandum) amissis, unius ob iram 'Prodimur, atque Italis longe disjungimur oris. Hic pietatis honos? sic nos in sceptra reponis?' Olli subridens hominum sator atque Deorum, 255 Vultu, quo cœlum tempestatesque serenat, 25 Oscula libavit natæ. Dehinc talia fatur: + 'Parce metu, Cytherea. Manent immota tuorum Fata tibi. Cernes urbem et promissa Lavinî 'Monia, sublimemque feres ad sidera cœli

260 Magnanimum Ænean: neque me sententia vertit. Hic (tibi fabor enim, quando hæc te cura remordet,

Πριάμος Πριάμοιό τε παῖδες Τόσσα κακὰ ῥίζουσιν, ὅτ' ἀσπερχὲς μενεαίνεις Ιλίου ἐξαλαπάξαι εϋκτίμενον πτολίεθρον ;

244. Timavus, Carnorum flumen: idem esse videtur, quod hodie Rekah.

De eo Strabo p. 214. 'Ev auTÿ dì Tâ μυχῷ τοῦ ̓Αδρίου καὶ ἱερὸν τοῦ Διομήδους ἐστὶν ἄξιον μνήμης, τὸ Τίμαυον λιμένα γὰρ ἔχει, καὶ ἄλσος εὐπρεπὲς, καὶ πηγὰς ζ' του ταμίου ὕδατος εὐθὺς εἰς τὴν θάλατταν ἐκπίπ. τοντος, πλατεῖ καὶ βαθεῖ ποταμῷ. Πολύβιος

signes, wλny μias, ràs äλλus λuvgo ὕδατος· καὶ δὴ καὶ τοὺς ἐπιχωρίους, πηγὴν καὶ μήτερα θαλάττης ὀνομάζειν τὸν τόπον. Ποσειδώνιος δέ φησι ποταμὸν τὸν Τίμαυον ἐκ τῶν ὁρῶν φερόμενον καταπίπτειν εἰς βέρεθρον. εἶθ ̓ ὑπὸ γῆς ἐνεχθέντα περὶ ἑκατὸν καὶ λ' σταδίους ἐπὶ τῇ θαλαττῇ τὴν ἐκβολὴν ποιεῖς

a. Cf. et Cluver. Ital. Ant. p. 192.

247. Hic tamen] T. Livius i. r. Constat Antenorem cum multitudine Hene

tum, qui, seditione ex Paphlagonia pulsi, et sedes et ducem, rege Pylamene ad Trojam amisso, quærebant, venisse in intimum maris Adriatici sinum; Euganeisque, qui inter mare Alpesque incolebant, pulsis, Henetos Trojanosque eas tenuisse terras: et in quem primum egressi sunt locum, Troja vocatur, pagoque inde Trojano nomen est: gens universa Veneti appellati.Alia vero de Henetorum origine proferuntur; cf. Polyb. i. 17. et Strabon. Geogr. v. pag. 212. A.

254. Olli subridens] Homer. "ns Páro μείδησιν δὲ πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τι. Επnius: Jupiter hic risit; tempestatesque serenæ Riserunt omnes risu Jovis omnipotentis.

259. Sublimemque feres] Ennius: Unus erit, quem tu tolles ad cærula cœli Templa

265

'Longius et volvens fatorum arcana movebo) 'Bellum ingens geret Italia, populosque feroces 'Contundet; moresque viris et moenia ponet: 'Tertia dum Latio regnantem viderit æstas, 'Ternaque transierint Rutulis hiberna subactis. At puer Ascanius, cui nunc cognomen Iülo [Additur, (Ilus erat, dum res stetit Ilia regno)] Triginta magnos volvendis mensibus orbes 270 Imperio explebit, regnumque ab sede Lavinî Transferet, et longam multa vi muniet Albam. 'Hic jam ter centum totos regnabitur annos 'Gente sub Hectorea; donec regina sacerdos Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem. 275 Inde lupa fulvo nutricis tegmine lætus

[ocr errors]

Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet 'Moenia, Romanosque suo de nomine dicet. 'His ego nec metas rerum, nec tempora pono: Imperium sine fine dedi. Quin aspera Juno, 280 Quæ mare nunc terrasque metu cœlumque fatigat, • Consilia in melius referet, mecumque fovebit Romanos rerum dominos, gentemque togatam. 'Sic placitum. Veniet lustris labentibus ætas, 'Quum domus Assaraci Phthiam clarasque Mycenas 285 Servitio premet, ac victis dominabitur Argis. "Nascetur pulchra Trojanus origine Cæsar, Imperium Oceano, famam qui terminet astris; Julius, a magno demissum nomen Iülo.

Hunc tu olim cœlo, spoliis Orientis onustum, 290 Accipies secura. Vocabitur hic quoque votis. 'Aspera tum positis mitescent sæcula bellis.

Cana Fides, et Vesta, Remo cum fratre Quirinus, 'Jura dabunt: diræ ferro et compagibus arctis 'Claudentur Belli porta. Furor impius intus 295 'Sæva sedens super arma, et centum vinctus aënis 'Post tergum nodis, fremet horridus ore cruento.' . Hæc ait: et Maia genitum demittit ab alto; Ut terræ, utque novæ pateant Carthaginis arces Hospitio Teucris: ne fati nescia Dido

300 Finibus arceret. Volat ille per aëra magnum Remigio alarum: ac Libyæ citus adstitit oris. Et jam jussa facit: ponuntque ferocia Pœni

284. Domus Assaraci] V. ad Geo. iii. 35.

289. Spoliis Orientis] Ad Augustum verins quam ad Julium Cæsarem referas. (cf. ad Geo. ii. 171.) Et is adoptionis jure Julius erat.—Janus clausus ab Au

gusto, ann. U. C. 725. rò rou 'lávou díruλον, ὃ πολέμου πύλην καλοῦσι. Plutarch.

292. In Palatino m. templa Fidei, Vestæ, et Romuli Remique erant. 294. Belli portæ] Cf. Æn. vii. 622. 301. Remigio alarum] Cf. Æn. vi. 19.

« AnteriorContinuar »