Hyrtacidæ ante omnes exit locus Hippocoontis:
Quem modo navali Mnestheus certamine victor
Consequitur, viridi Mnestheus evinctus oliva.
495 Tertius Eurytion, tuus, o clarissime, frater,
Pandare: qui quondam, jussus confundere fœdus,
In medios telum torsisti primus Achivos.
Extremus, galeaque ima subsedit Acestes;
Ausus et ipse manu juvenum tentare laborem.
500 Tum validis flexos incurvant viribus arcus
Pro se quisque viri, et depromunt tela pharetris.
Primaque per cœlum nervo stridente sagitta
Hyrtacidæ juvenis volucres diverberat auras:
Et venit, adversique infigitur arbore mali.
505 Intremuit malus, timuitque exterrita pennis
Ales, et ingenti sonuerunt omnia plausu.
Post acer Mnestheus adducto constitit arcu,
Alta petens: pariterque oculos telumque tetendit.
Ast ipsam miserandus avem contingere ferro
510 Non valuit: nodos et vincula linea rupit,
Quîs innexa pedem malo pendebat ab alto.
Ila notos atque atra volans in nubila fugit.
Tum rapidus, jamdudum arcu contenta parato
Tela tenens, fratrem Eurytion in vota vocavit,
515 Jam vacuo lætam cœlo speculatus; et alis
Plaudentem nigra figit sub nube columbam.
Decidit exanimis, vitamque reliquit in astris
Etheriis, fixamque refert delapsa sagittam.
Amissa solus palma superabat Acestes:
520 Qui tamen aërias telum contendit in auras,
Ostentans artemque pater arcumque sonantem.
Hic oculis subitum objicitur magnoque futurum
Augurio monstrum: docuit post exitus ingens:
Seraque terrifici cecinerunt omina vates.
525 Namque volans liquidis in nubibus arsit arundo,
Signavitque viam flammis, tenuesque recessit
Consumta in ventos: cœlo ceu sæpe refixa
Transcurrunt, crinemque volantia sidera ducunt.
Attonitis hæsere animis, Superosque precati
530 Trinacrii Teucrique viri: nec maxumus omen
Abnuit Æneas; sed lætum amplexus Acesten
Muneribus cumulat magnis, ac talia fatur:
'Sume, pater: nam te voluit rex magnus Olympi

496. Pandare: qui quondam] V. Hom. II. . 86. et seqq.

503. Diverberat] V. ad Æn. vi. 294. 533. Sume, pater] II. 4. 615-xiyστον δ' ὑπελείπετ' ἄεθλον, ̓Αμφίθετος φιά

λη τὴν Νέστορι δωκεν ̓Αχιλλεὺς, Αργείων ἀν' ἀγῶνα φέρων, καὶ ἔειπε παραστάς· Τῇ νῦν, καί σοι τοῦτο, γέρον, κειμήλιον ἔστω, Πατρόκλοιο τάφου μνῆμ' ἔμμεναι· οὐ γὰρ ἔτ ̓ αὐτὸν Ὄψει ἐν ̓Αργείοισι δίδωμι δέ τοι τόδ'

Talibus auspiciis exsortem ducere honores.
535 Ipsius Anchise longævi hoc munus habebis,
'Cratera impressum signis: quem Thracius olim
'Anchise genitori in magno munere Cisseus

'Ferre sui dederat monumentum et pignus amoris.'
Sic fatus cingit viridanti tempora lauro :

540 Et primum ante omnes victorem appellat Acesten.
Nec bonus Eurytion prælato invidit honori;
Quamvis solus avem cœlo dejecit ab alto.
Proximus ingreditur donis, qui vincula rupit :
Extremus, volucri qui fixit arundine malum.
545 At pater Æneas, nondum certamine misso,
Custodem ad sese comitemque impubis Iüli
Epytiden vocat, et fidam sic fatur ad aurem :-
'Vade age, et Ascanio, si jam puerile paratum
Agmen habet secum, cursusque instruxit equorum,
550 Ducat avo turmas, et sese ostendat in armis,
'Dic,' ait. Ipse omnem longo decedere circo
Infusum populum, et campos jubet esse patentes.
Incedunt pueri, pariterque ante ora parentum
Frenatis lucent in equis: quos omnis euntes
555 Trinacriæ mirata fremit Trojæque juventus.
Omnibus in morem tonsa coma pressa corona.
Cornea bina ferunt præfixo hastilia ferro:

Pars læves humero pharetras: it pectore summo
Flexilis obtorti per collum circulus auri.

560 Tris equitum numero turmæ, ternique vagantur
Ductores: pueri bis seni quemque secuti

Agmine partito fulgent, paribusque magistris. Una acies juvenum, ducit quam parvus ovantem Nomen avi referens Priamus; tua clara, Polite, 565 Progenies, auctura Italos: quem Thracius albis Portat equus bicolor maculis; vestigia primi Alba pedis, frontemque ostentans arduus albam. Alter Atys, genus unde Atii duxere Latini :

ἄεθλον Αὕτως· οὐ γὰρ πύξ με μαχήσιαι, οὐδὲ παλαίσεις, οὐδέ τ' ἀκοντιστὺν ἐνδύσεαι, οὐδὲ πόδεσσι Θεύσεαι· ἤδη γὰρ χαλεπὸν και τὰ γῆρας ἐπείγει. Ὣς εἰπὼν, ἐν χερσὶ τίθει ὁ δ' ἐδέξατο χαίρων.

536. Cf. cratera Sidonium, Od. '. 113. Δώρων δ ̓, ὅσσ ̓ ἐν ἐμῷ οἴκῳ κειμήλια κεῖται, Δώσω ὃ κάλλιστον καὶ τιμηέστατόν ἐστι· Δώσω του κρητῆρα τετυγμένον· ἀργύριος δὲ Εστὶν ἅπας, χρυσῷ δ ̓ ἐπὶ χείλεα κεκράαντας Εργον δ' Ηφαίστοιο· πόρεν δέ ὁ Φαίδιμας ήρως, Σιδονίων βασιλεὺς, ὅθ ̓ ἐὸς δόμος ἀμφεκάλυψεν Κεῖσέ με νοστήσαντα· τεῖν δ' ἐθέλω τόδ' ὁπάσσαι. Ως εἰπὼν, ἐν χερσὶ τίθει δέπας αμφικύπελλον.

545. et seqq.] V. ad 602. infra.

564. De Polite cf. sup. ii. 526. et Il. B'. 791.-Servius: Polites-de quo Cato in Originibus dicit, quod ad Italiam venerit, et segregatus ab Enea condiderit oppidum Politorium, a suo nomine.

567. Frontemque ostentans] Il. V'. 453. φράσσατο δ' ἵππον ἀριπρεπέα προϋ χοντα, Ὃς τὸ μὲν ἄλλο τόσον φοίνιξ ἦν, ἐν δὲ μετώπῳ Λευκὸν σῆμ ̓ ἐτέτυκτο περίτροχον, ἠὔτε μήνη.

568. Unde Ati] Serv. Propter Atiam dicit, matrem Augusti.-V. Sueton. Aug.

4.

Parvus Atys, pueroque puer dilectus Iülo.
570 Extremus, formaque ante omnes pulcher, Iülus
Sidonio est invectus equo: quem candida Dido
Esse sui dederat monumentum et pignus amoris.
Cetera Trinacriis pubes senioris Acestæ
Fertur equis.

575 Excipiunt plausu pavidos, gaudentque tuentes
Dardanidæ; veterumque adgnoscunt ora parentum.
Postquam omnem læti consessum oculosque suorum
Lustravere in equis; signum clamore paratis
Epytides longe dedit, insonuitque flagello.
580 Olli discurrere pares, atque agmina terni
Diductis solvere choris, rursusque vocati
Convertere vias, infestaque tela tulere.
Inde alios ineunt cursus aliosque recursus
Adversis spatiis, alternisque orbibus orbes

585 Impediunt, pugnæque cient simulacra sub armis :
Et nunc terga fuga nudante nunc spicula vertunt
Infensi facta pariter nunc pace feruntur.
Ut quondam Creta fertur Labyrinthus in alta
Parietibus textum cæcis iter, ancipitemque
590 Mille viis habuisse dolum, qua signa sequendi
Falleret indeprensus et irremeabilis error.
Haud alio Teucrûm nati vestigia cursu
Impediunt, texuntque fugas et prælia ludo:
Delphinum similes, qui per maria humida nando
595 Carpathium Libycumque secant, luduntque per undas.
Hunc morem, hos cursus, atque hæc certamina primus
Ascanius, Longam muris quum cingeret Albam,
Rettulit, et priscos docuit celebrare Latinos,

580. Olli discurrere] Libet adscribere Homerica illa de Dædali choro, Il. σ'. 590. Ἐν δὲ χορὸν ποίκιλλε περικλυτός Αμε φιγυήεις, Τῷ ἔκελον, οἷόν ποτ' ἐνὶ Κνωσσῷ εὐτ ρείῃ Δαίδαλος ἤσκησεν καλλιπλοκάμῳ ̓Αρι άδνη. Ενθα μὲν ἤἴθεοι καὶ παρθένοι ἀλφε σίβοιαι Ωρχεῦντ', ἀλλήλων ἐπὶ καρπῷ χεῖ ρας ἔχοντες. Τῶν δ' αἱ μὲν λεπτὰς ἐθήνας ἔχον· οἱ δὲ χιτῶνας Εἵατο εὐνήτους, ἦκα στίλβοντας ἐλαίῳ· Καί ῥ' αἱ μὲν καλὰς στε φάνας ἔχον· οἱ δὲ μαχαίρας Εἶχον χρυσείας ἐξ ἀργυρίων τελαμώνων. Οἱ δ ̓ ὅτε μὲν θρέ ξασκον ἐπισταμένοισι πόδεσσι Ρεῖα μάλ', ὡς ὅτε τις τροχὸν ἄρμενον ἐν παλάμησιν Εξόδ μενος κεραμεὺς πειρήσεται, αἴκε θέησιν· "Αλλοτε δ' αὖ θρίξασκον ἐπὶ στίχας ἀλλήλοισι. Πολλὸς δ ̓ ἱμερόεντα χορὸν περιἵσταθ' ὅμιλος, Τερπόμενος· δοιὼ δὲ κυβιστητῆρε κατ' αὐτοὺς Μολπῆς ἐξάρχοντες ἐδίνευον κατὰ μέσσους.

585. Pugnæque cient simulacra] Dictio Lucretiana ;- -Tuas legiones per

loca campi Fervere cum videas, belli simulacra cienteis.

588. Ut quondam] Catullus de Theseo: Inde pedem victor multa cum laude reflexit, Errabunda regens tenui vestigia filo, Ne Labyrintheis e flexibus egredientem Tecti frustraretur inobservabilis error.

594. Delphinum similes] Apollon. iv. 930. et seqq. Ενθά σφιν κουραι Νηρηΐδες ἄλλοθεν ἄλλαι άντιον Ως δ' ὁπόταν δελφίνες ὑπὲξ ἁλὸς εὐδιοώντες Σπερχομένην ἀγεληδὸν ἑλίσσωνται περὶ νῆα, "Αλλοτε μὲν προπάροιθεν ὁρώμενοι, ἄλλοτ' ὄπισθεν, Αλλοτε παρβολάδην, ναύτῃσι δὲ χάρμα τέτυκ ται· Ὣς αἳ ὑπεκπροθέουσαι ἐπήτριμοι εἰλίσ σοντο Αργώῃ περὶ νηΐ, Θέτις δ' ἔθυνε κελεύ. θους.

595. Luduntque per undas] Abest hemistichium a quibusdam Codd.

Quo puer ipse modo, secum quo Troïa pubes: 600 Albani docuere suos: hinc maxuma porro

Accepit Roma, et patrium servavit honorem:
Trojaque nunc, pueri, Trojanum dicitur agmen.
Hac celebrata tenus sancto certamina patri.

Hic primum Fortuna fidem mutata novavit. 605 Dum variis tumulo referunt sollemnia ludis, Irim de cœlo misit Saturnia Juno

Iliacam ad classem, ventosque adspirat eunti,
Multa movens, necdum antiquum saturata dolorem.
Illa viam celerans per mille coloribus arcum,
610 Nulli visa, cito decurrit tramite virgo:
Conspicit ingentem concursum, et littora lustrat,
Desertosque videt portus, classemque relictam.
At procul in sola secretæ Troades acta

Amissum Anchisen flebant, cunctæque profundum
615 Pontum adspectabant flentes: Heu! tot vada fessis,
'Et tantum superesse maris!' vox omnibus una :
Urbem orant: tædet pelagi perferre laborem.
Ergo inter medias sese haud ignara nocendi
Conjicit, et faciemque deæ vestemqué reponit:
620 Fit Beroë, Tmarii conjux longæva Dorycli;

Cui genus, et quondam nomen, natique fuissent:

Ac sic Dardanidum mediam se matribus infert : 'O miseræ, quas non manus, inquit, Achaïca bello 'Traxerit ad letum patriæ sub manibus! o gens 625 Infelix, cui te exitio Fortuna reservat!

Septima post Troja excidium jam vertitur æstas, "Quum freta, quum terras omnes, tot inhospita saxa 'Sideraque emensæ ferimur: dum per mare magnum, 'Italiam sequimur fugientem, et volvimur undis. 630 Hic Erycis fines fraterni, atque hospes Acestes. "Quid prohibet muros jacere, et dare civibus urbem? O patria, et rapti nequidquam ex hoste Penates; "Nullane jam Troja dicentur moenia? nusquam 'Hectoreos amnes, Xanthum et Simoënta, videbo ? 635 Quin agite, et mecum infaustas exurite puppes.

602. Trojaque nunc] Sueton. Octav. c. 43. Spectaculorum et assiduitate et varietate atque magnificentia omnes antecessit Octavius.-Sed et Troje ludum edidit frequentissime, majorum minorumve puerorum delectu, prisci decorique moris existimans, claræ stirpis indolem sic notescere. In hoc ludicro C. Nonium Asprenatem lapsu debilitatum, aureo torque donavit, passusque est ipsum posterosque Torquati ferre cognomen,

Cf. et Dion Cass. xliii. 23. li. 22.
613. In sola-acta] Apollon. iv. 1719.
—Ερημαίῃ ἔνι—ἀκτη,

635. et seqq.] Res ipsa historica fide non caret. Dionys. i. 52. Aivsías μołęáv τινα τῆς ἑαυτοῦ στρατιᾶς ἐν Αἰγίστᾳ καὶ Ελύμοις ὑπολείπεται, ὡς μὲν ἐγὼ εἰκάζω, γνώμῃ ἑκουσίῳ χρησάμενος,—ὡς δέ τινες γρά φουσι, τοῦ ναυτικοῦ μειωθέντος αὐτῷ διὰ τὴν ἔμπρησιν, ἣν ἐποιήσαντο τῶν γυναικῶν τινες, ἀχθόμεναι τῇ πλάνῃ, κ. τ. λ.

'Nam mihi Cassandræ per somnum vatis imago
• Ardentes dare visa faces: Hic quærite Trojam;
• Hic domus est, inquit, vobis. Jam tempus agi res :
Nec tantis mora prodigiis. En quatuor aræ

640 Neptuno.' Deus ipse faces animumque ministrat. Hæc memorans, prima infensum vi corripit ignem, Sublataque procul dextra connixa coruscat,

Et jacit. Arrectæ mentes, stupefactaque corda Iliadum. Hic una e multis, quæ maxima natu, 645 Pyrgo, tot Priami natorum regia nutrix:

"Non Beroë vobis, non hæc Rhoeteïa, matres, 'Est Dorycli conjux. Divini signa decoris, 'Ardentesque notate oculos; qui spiritus illi, 'Qui voltus, vocisve sonus, vel gressus eunti. 650 Ipsa egomet dudum Beroën digressa reliqui Egram, indignantem, tali quod sola careret

Munere, nec meritos Anchisæ inferret honores.'
Hæc effata.

At matres, primo ancipites, oculisque malignis
655 Ambiguæ spectare rates, miserum inter amorem
Præsentis terræ, fatisque vocantia regna:
Quum dea se paribus per cœlum sustulit alis,
Ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum.
Tum vero attonitæ monstris actæque furore
660 Conclamant, rapiuntque focis penetralibus ignem :
Pars spoliant aras, frondem, ac virgulta, facesque
Conjiciunt. Furit immissis Volcanus habenis
Transtra per et remos, et pictas abiete puppes.
Nuntius Anchisæ ad tumulum, cuneosque theatri,

665 Incensas perfert naves Eumelus: et ipsi
Respiciunt atram in nimbo volitare favillam.
Primus et Ascanius, cursus ut lætus equestres
Ducebat, sic acer equo turbata petivit

Castra: nec exanimes possunt retinere magistri.

670 Quis furor iste novus? quo nunc, quo tenditis, inquit

Heu miseræ cives? non hostem, inimicaque castra

Argivûm; vestras spes uritis: en, ego vester
'Ascanius.' galeam ante pedes projecit inanem ;
Qua ludo indutus belli simulacra ciebat.

675 Accelerat simul Æneas, simul agmina Teucrûm.
Ast illæ diversa metu per littora passim

Diffugiunt; silvasque, et sicubi concava furtim
Saxa, petunt. Piget incepti, lucisque, suosque
Mutatæ adgnoscunt, excussaque pectore Juno est.

662. Immissis-habenis] Lucret. v. 784. Arboribusque datum 'st variis ex

inde per auras Crescendi magnum immissis certamen habenis.