Spelunca alta fuit, vastoque immanis hiatu, Scrupea, tuta lacu nigro nemorumque tenebris: Quam super haud ullæ poterant impune volantes 24o Tendere iter pennis: talis sese halitus atris Faucibus effundens supera ad convexa ferebat: [Unde locum Graii dixerunt nomine Aornon.] Quatuor hîc primum nigrantes terga juvencos Constituit, frontique invergit vina sacerdos ; 245 Et, summas carpens media inter cornua sætas, Ignibus imponit sacris, libamina prima, Voce vocans Hecaten, Coloque Ereboque potentem. Et solida imponit taurorum viscera flammis, Pingue superque oleum infundens ardentibus extis. 255 Ecce autem, primi sub lumina solis et ortus, κάρηνα, Ελθὼν εἰς ̓Ιθάκην, στεῖραν βοῦν, ἥτις ἀρίστη, Ρέξειν ἐν μεγάροισι, πυρήν τ' ἐμπλησἶμεν ἐσθλῶν. Τειρεσίη δ' ἀπάνευθεν διν ἱερευσέμεν οἴῳ, Παμμέλαν, ὃς μήλοισι μεταπρί πει ὑμετέροισιν. Αὐτὰς ἐπὴν εὐχῃσι λίσῃ κλυτὰ ἔθνεα νεκρῶν, Ἔνθ ̓ ὅῖν ἀρνειὸν ῥέζειν, θηλύν τε μέλαιναν, Εἰς Ερεβος στρέψας, αὐτ τὸς δ ̓ ἀπονόσφι τραπέσθαι, Τέμενος ποταμοῖο ῥοάων· ἔνθα δὲ πολλαὶ Ψυχαὶ ἐλεύσονται νεα κύων κατατεθνειώτων. Δὴ τότ' ἔπειθ ̓ ἐτάροισιν ἐποτρύναι καὶ ἀνῶξαι Μῆλα, τὰ δὴ κατέ κειτ' ἐσφαγμένα νηλεϊ χαλκῷ, Δείραντας κατακῇαι· ἐπεύξασθαι δὲ θεοῖσιν, Ιφθίμῳ τὸ ̓Αἴδῃ καὶ ἐπαινῇ Περσεφονείν. Αὐτὸς δὲ ξίφος ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηρού Ήσθαι, μηδὲ ἐν νεκύων ἀμενηνὰ κάρηνα Λἵματος ἄσσον ἔμεν, πρὶν Τειρεσίας πυθέσθαι. Ενθά τοι αὐτίκα μάντις ἐλεύσεται, ὄρχαμε λαῶν, Ὃς κέν τοι εἴπῃσιν ὁδὸν καὶ μέτρα κελεύθου, Νόστον θ', ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσεαι ἰχθυόεντα. 239. Quam super] Lucret. vi. 737. Nunc age, Averna tibi quæ sint loca cumque lacusque, Expediam, quali natura prædita constent. Principio, quod Averna vocantur, nomen id ab re Impositum est, quia sunt avibus contraria cunctis: E regione ea quod loca cum advenere volantes, Remigii oblitæ pennarum vela remittunt, Præcipitesque cadunt molli cervice profusæ In terram, si forte ita fert natura locorum, Aut in aquam, si forte lacus substratus Averno 'st. Qualis apud Cumas locus est montemque Vesevum, Oppleti calidis ubi fumant fontibus auctus.-Omnia quæ na turali ratione geruntur, Et, quibus e causis fiant, apparet origo: Janua ne his Orci potius regionibus esse Credatur posta, hinc animas Acheruntis in oras Dncere forte deos manes inferne reamur. 244. Invergit] Vox occurrit ap. Plaut. Curc. i. 2. ubi anus bibosa ad cantharum: Flos veteris vini meis naribus objectus est,- Da vicissim meo gutturi gaudium. Nihil ago tecum. ubi est ipsus? ipsum expeto Tangere, invergere in me liquores tuos Sino ductim. 245. Et, summas] Od. y'. 443.—riλεκυν δὲ μονεπτόλεμος Θρασυμήδης Οξὺν ἔχων ἐν χειρὶ παρίστατο, βοῦν ἐπικόψων Περσεὺς δ ̓ ἄμνιον εἶχε γέρων δ ̓ ἱππηλάτα Νέστωρ Χέρνιβά τ' ουλοχύτας τε κατήρχετο πολλά δ' Αθήνη Εὔχετ' ἀπαρχόμενος, κεφα λῆς τρίχας ἐν πυρὶ βάλλων. 250. Matri Eumenidum] Chorus Eumenidum ap. Æschylum; ἡμεῖς γάρ ἐσμεν Νυκτός αἰανῆ τέκνα. ̓Αραὶ δ ̓ ἐν οἴκοις γῆς ὑπαὶ κεκλήμεθα. Noctis soror, Terra. 252. Inchoat] Serv. Inchoare, est verbum sacrorum.-Viscera, non tantum exta, sed carnes et quicquid sub corio est: ut, In Albano visceratio dabatur, i. e. convivium de carnibus factum. 253. Solida] ut in Hecates sacris, Apollon. iii. 1032. Βόθρον ὀρύξασθαι περιχ γία· τῷ δ ̓ ἔνι θῆλων ̓Αρνειόν σφάζειν, καὶ ἀδαίςτον ὠμοθετῆσαι. 255. Sub lumina solis] Catullus: Aurora exoriente, vagi sub lumina solis. Sub pedibus mugire solum, et juga cœpta moveri Adventante dea. Conclamat vates, totoque absistite luco : 260 Tuque invade viam, vaginaque eripe ferrum: 'Nunc animis opus, Ænea, nunc pectore firmo.' Tantum effata, furens antro se immisit aperto. Ille ducem haud timidis vadentem passibus æquat. Di, quibus imperium est animarum, Umbræque silentes, 265 Et Chaos, et Phlegethon, loca nocte tacentia late ; Sit mihi fas audita loqui: sit numine vestro Pandere res alta terra et caligine mersas. Ibant obscuri sola sub nocte per umbram, Vestibulum ante ipsum primisque in faucibus Orci 275 Pallentesque habitant Morbi, tristisque Senectus, -- 258. Adventante dea] Similia, adventante Hecate, ap. Apollon. iii. 1216. ̓Αμφὶ δὲ τήνγε Οξείῃ ὑλακῇ χθόνιοι κύνες ἐφθέγγοντο. Πίσια δ ̓ ἔτρεμε πάντα κατὰ στίβον· αἱ δ' ὀλόλυξαν Νύμφαι ἐλειονόμοι που ταμηΐδες, αἳ περὶ κείνην Φάσιδος εἱαμενὴν ̓Αμαραντίου εἱλίσσονται. Αἰσονίδην δ' ἤτοι μὲν ἔλε δέος, ἀλλά μιν οὐδ ̓ ὡς Ἐντροπαλιζό μενον πόδες ἔκφερον ὄφρ' ἑτάροισι Μίκτο κιών ἤδη δὲ φόως νιφόεντος ὕπερθε Καυκάσου ήριγενὴς Ηὼς βάλεν ἀντίλλουσα. Theocrit. β'.—ταὶ κύνες άμμιν ἀνὰ πτόλιν ὠρύονται· Α θεὸς ἐν τριόδοισι. Callim. Η. ad Apoll. 1. Οἷον ὁ τῷ πόλλωνος ἐσείσατο δάφνινος ὅρπηξ· Οἷα δ ̓ ὅλον τὸ μέλαθρον, ἱκὰς, ἑκὰς, ὅστις ἀλιτρός. 268. Ibant obscuri] Cic. Tusc. Disp. i. 16. Frequens consessus theatri movetur audiens tam grande carmen; Adsum atque advenio Acherunte, vix, via alta atque ardua, Per speluncas saxis structas asperis pendentibus Maxumis, ubi rigida constat crassa caligo inferûm. Ibid.—In vicinia nostra Averni lacus, Unde animæ excitantur, obscuræ umbræ, aperto ostio Alti Acheruntis, salso sanguine mortuorum imagines. V. Euripidis locum ad Æn. iii. 49. 274. Ultrices-Cura] Serv. Conscien tiæ: ut Juv. xiii.. -Quos diri conscia facti Mens habet attonitos, et surdo verbere cædit, Occulto quatiente animum tortore flagello. 275. Tristisque Senectus] Homeri γῆρας λυγρόν, γῆρας στυγερὸν, ὁλοῷ ἐπὶ γήραος οὐδῷ. Sophocles, ἀκρατες, ἀποροσόμιλον γῆρας, ἄφιλον, ἵνα πρόπαντα κακὰ κακῶν ξυνοικεῖ. 276. Malesuada Fames] Eurip. Electra,—ἀλλ ̓ ἔχει νόσον Πενία, διδάσκει δ' ἄνδρα τῇ χρεία κακόν. Od. γ'. 286. Γαστέρα δ ̓ οὔπως ἐστὶν ἀπο κρύψαι μεμαυίαν Οὐλομίνην, ἢ πολλὰ κάκ' ἀνθρώποισι δίδωσι· Τῆς ἕνεκεν καὶ νῆες ἰύζυγοι ὁπλίσσονται Πόντον ἐπ ̓ ἀτρύγετον, κακὰ δυσμενέεσσι φέρουσαι. Turpis Egestas] Lucretius: Turpis enim fama, et contemptus, et acris egestas Semota ab dulci vita stabilique videntur, Et quasi jam Lethi portas cunctarier ante. 278. Consanguineus Leti Sopor] Homerus, Ὕπνῳ καὶ Θανάτῳ διδυμάοσιν. Ὕπνῳ κασιγνήτῳ Θανάτοιο. Hes. Theogon. 757. Ενθα δὲ νυκτὸς παῖδες ἐρεμνῆς οἰκί ̓ ἔχουσιν, Ὕπνος καὶ θάνατος, δεινοὶ θεοί. 280 Ferreique Eumenidum thalami, et Discordia demens, Vipereum crinem vittis innexa cruentis. În medio ramos annosaque brachia pandit Ulmus opaca, ingens: quam sedem Somnia volgo 295 Hinc via, Tartarei quæ fert Acherontis ad undas: 280. Eumenidum thalami] Sophocles: Καλῶ δ' ἀρωγοὺς τὰς ἀεί τε παρθένους Σεμνάς Εριννυς, Unde thalamus hic dici videtur generatim pro habitationis loco. cf. Serv. 283. Ulmus opaca, ingens] 11. ξ. 286. Ἔνθ ̓ Ὕπνος μὲν ἔμεινε, πάρος Διὸς ὅσσε ἰδεσθαι, Εἰς ἐλάτην ἀναβὰς περιμήκετον, ἣ τότ' ἐν ἴδη Μακροτάτη πεφυυῖα δι' μέρος αἰθές ἵκανεν. Ενθ ̓ ἦστ ̓ ἔζοισιν πεπυκασμένος είλατίνοισιν, Ορνιθι λιγυρῇ ἐναλίγκιος, ἣν τ ̓ ἐν ὄρεσσι Χαλκίδα κικλήσκουσι θεοί, ἄνδρες δὲ κύμινδιν. Folgo] Serv. Passim, catervatim. Od. ω'. 9. Ως αἱ τετριγυῖαι ἅμ' ἤισαν ἦρ χι δ ̓ ἄρα σφιν Ερμείας ἀκάκητα κατ' εὐρώ εντα κέλευθα. Πὰρ δ ̓ ἴσαν Ωκεανοῦ τε ῥοὰς καὶ λευκάδα πέτρην, εδε παρ' ηελίοιο πύλας, καὶ δῆμον Ονείρων Ηῖσαν· αἶψα δ' ἵκοιτο κατ' ἀσφοδελὸν λειμῶνα, Ἔνθα τε ναίουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων. 286. Scyllæque biformes] V. Ecl. vi. 75.-Lucretius: Aut rapidis canibus succinctas semimarinis Corporibus Scyl. las, 287. Briareus] II. a'. 402. "Nx' 'Exaτόγχειρον καλέσασ' ἐς μακρὸν Ὄλυμπον, Ὃν Βριάρεων καλίουσι Θεοί, ἄνδρες δέ τι πάντες Αιγαίων, 287. Bellua Lernæ] Lucret. ν. 26. Denique quid Cretæ taurus, Lernæaque pestis Hydra venenatis posset vallata colubris? Quidve tripectora tergemini vis Geryonai? 288. Flammis armata Chimera] 11. ζ'. 179. Πρῶτον μέν ῥα Χίμαιραν ἀμαιμακί την ἐκέλευσε Πεφνέμεν, ἡ δ ̓ ἄρ ̓ ἔην θεῖον για νος, οὐδ ̓ ἀνθρώπων, Πρόσθε λέων, ἔπιθεν δὲ δράκων, μέσση δὲ χίμαιρα· Δεινὸν ἀποπνείου σα πυρὸς μένος αιθομένοιο. Cf. Lucr. v. 902. 289. Tricorporis umbræ] Æschyl. Agam. 879. τρισώματός τ ̓ ἂν Γηρυὼν 292. Tenues sine corpore] Il. Ψ'. 103. Ὦ τόποι, ἢ ῥά τις ἐστὶ καὶ εἶν ̓Αίδαο δόμοι σι, Ψυχὴ καὶ εἴδωλον, ἀτὰς φρένες οὐκ ἔνι πάμπαν. 294. Diverberet] Lucretius de solis lumine aërem permeante :- -Quo tardius ire Cogitur, aërias quasi cum diverberet undas. Cf. Æn. v. 503. 300. Stant lumina] Od. . 211. "Opθαλμοὶ δ ̓ ὡσεὶ κέρα ἔστασαν, ἢ σίδηρος Ασ ρίμας ἐν βλεφάροισι Il. a. 104.ωντι ἐΐκτην. ὅσσε δὲ οἱ περὶ λαμπετί 303. Cymba] Æschyl. ἱπτὰ ἐπὶ Θήβ. 856. ̓Αλλὰ γόων, ὦ φίλαι, κατ' οὗρον Ερεσο σετ' ἀμφὶ κρατὶ πόμπιμον χεροῖν Πίτυλον, Jam senior; sed cruda deo viridisque senectus. 305 Huc omnis turba ad ripas effusa ruebat, Matres atque viri, defunctaque corpora vita Æneas, miratus enim, motusque tumultu, Dic, ait, o virgo, quid volt concursus ad amnem? • Quidve petunt animæ ? vel quo discrimine ripas 320 'Hæ linquunt, illæ remis vada livida verrunt?” Olli sic breviter fata est longæva sacerdos : • Anchisa generate, deum certissima proles, • Cocyti stagna alta vides, Stygiamque paludem, • Di cujus jurare timent et fallere numen. 325 • Hæc omnis, quam cernis, inops inhumataque turba est: • Portitor ille, Charon : hi, quos vehit unda, sepulti. 'Nec ripas datur horrendas et rauca fluenta • Transportare prius, quam sedibus ossa quierunt. • Centum errant annos, volitantque hæc littora circum : 330 Tum demum admissi stagna exoptata revisunt.' ὃς αν δὲ ̓Αχέροντ ̓ ἀμείβεται Τὰν ἄστονον, μιλάγκροκον, Ναύστολον θεωρίδα, Τὰν ἀστιβῆ ̓Απόλλωνι, τὰν ἀνάλιον, Πάνδοκον, εἰς ἀφανῆ τε χέρσον 304. Cruda-senectus] 11. Ψ'. 790. Ούτος δὲ προτέρης γενεῆς, προτέρων τ' ἀνθρώ των, Ωμογέροντα δέ μιν φάσ' έμμεναι. 305. Huc omnis] V. ad Geo. iv. 471. 309-312.] Cf. Il. ß'. 459. Tāv d', wor' ὀρνίθων πετεηνῶν ἔθνεα πολλὰ, Χηνῶν, ἢ γεφάνων, ἢ κύκνων δουλιχοδείρων, Ασίῳ ἐν λει μῶνι, Καϋστρίου ἀμφὶ ῥέεθρα, Ενθα καὶ ἔνθα ποτῶνται ἀγαλλόμεναι πτερύγεσσι Κλαγγηδὲν προκαθιζόντων, σμαραγεῖ δέ τε λειμών Ως τῶν ἔθνεα πολλὰ νεῶν ἄπο καὶ κλισιάων Ἐς πεδίον προχέοντο Σκαμάνδριον· αὐτὰρ ὑπὸ χθὼν Σμερδαλέον κονάβιζε ποδῶν αὐτῶν τε καὶ ἵππων. Ἔσταν δ ̓ ἐν λειμῶνι Σκαμανδρία ἀνθεμόεντι Μυρίοι, ὅσσα τε φύλλα καὶ ἄνθια γίγνεται ὥρη. Apollon. iv. 214. Ες δ ̓ ἀγορὴν ἀγέροντ' ἐνὶ τεύχεσιν· ὅσσα τε πόντου Κύματα χειμε ρίσιο κορύσσεται ἐξ ἀνέμοιο, "Η ὅσα φύλλα χαμάζει περικλαδίος πίσιν ὕλης Φυλλοχός ἐνὶ μηνί. τίς ἂν τάδε τεκμήραιτο; 311 Annus] Cf. Æn. x. 266.-Vulgo amnis. -To 320. Vada livida] Catullus :tius ut lacus putidæque paludis Lividissima maximeque est profunda vorago. Verrunt] V. G. iii. 201. 321. Longevu sacerdos] Aristot. περὶ θαυμ. ἀκουσμ.—Ἐν τῇ Κύμη τῇ περὶ τὴν Ἰταλίαν δείκνυταί τις, ὡς ἔοικε, θάλαμος κατάγειος Σιβύλλης της χρησμολόγου· ἦν, πολυχρονιωτάτην γενομένην, παρθένον διαμεῖ ναί φασιν, οὖσαν μὲν Ερυθραίαν, ὑπό τινων δὲ τὴν Ἰταλίαν κατοικούντων Κυμαίαν, ὑπὸ δί τίνων Μελάγχραιναν καλουμένην. 324. Di cujus] V. ad Æn. x. 113. 327. Nec ripas] Il. '. 71. ubi Patrocli umbra: Θάπτε με, ὅττι τάχιστα πύ λας ̓Αΐδας περήσω. Τῆλέ με εἴργουσι ψυχαὶ εἴδωλα καμόντων, Οὐδέ μέ πως μίσγεσθαι ὑπὲρ ποταμοῖο ἐῶσιν· Αλλ' αὕτως ἀλάλημαι ἀν ̓ εὐρυπυλὲς Αϊδος δῶ. Καί μοι δὸς τὴν χεῖρ ̓, ολοφύρομαι· οὐ γὰρ ἔτ ̓ αὖτις Νίσσομαι ἐξ ̓Αίδαο, ἐπήν με πυρὸς λελάχητε. Constitit Anchisa satus, et vestigia pressit; Qui Libyco nuper cursu, dum sidera servat, 355 'Tris notus hibernas immensa per æquora noctes Vexit me violentus aqua: vix lumine quarto 332. Animo miseratus] Serv. Bene animo quasi rei præsago; ipse enim Æneas insepultus jacebit.-v. ad Æn. iv. 620. 334. Orontem] V. Æn. i. 113. 335. Ventosa per æquora] Catullus : -Rostro ventosum proscidit æquor. 337. Ecce gubernator] V. Dionysii locum ad Æn. vii. 1.-Cf. Homericum Elpenora, Od. λ'. 51. Πρώτη δὲ ψυχή Ελπήνορος ἦλθεν ἑταίρου. Οὐ γάρ πω ἐτές θαπτο ὑπὸ χθονὸς εὐρυοδείης· Σῶμα γὰρ μεγάρῳ Κίρκης κατελείπομεν ἡμεῖς Ακλαυ στον καὶ ἄθαπτον· ἐπεὶ πόνος ἄλλος ἔπειγε. Τὸν μὲν ἐγὼ δάκρυσα ἰδὼν, ἐλέησά τε θυμῷ, Καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδων Ελπῆνος, πῶς ἦλθες ὑπὸ ζόφον ηερόεντα; Εφθης πεζὸς ἐὼν, ἢ ἐγὼ σὺν νηί μελαίνη; “Ως ἐφάμην· ὁ δὲ μ' οιμώξας ημείβετο μύθω Διογενές Λαερτιάδη, πολυμήχαν Ὀδυσσεν, *Ασέ με δαίμονος αἶσα κακὴ, καὶ ἀθέσφατος οἶνος. Κίρκης δ ̓ ἐν μεγάρῳ καταλέγμενος οὐκ ἐνόησα Αψοῤῥον καταβῆναι, ἰὼν ἐς κλίμαχα μακρὴν, ̓Αλλὰ καταντικρὺ τέγεος πίσον ἐκ δι μοι αὐχὴν ̓Αστραγάλων ἐάγη, ψυχὴ δ' ἄιδόσδε κατῆλθε. Νῦν δέ σε τῶν ἤπι δεν γουνάζομαι, οὐ παρέοντων, Πρός τ' ἀλό- 347. Cortina, lebes seu tripus, adyto Apollinis impositus, unde is vaticinabatur per insidentem Pythiam. v. et Æn. iii. 92. 355. Tris notus] V. Æn. iii. 203. |