TITYRE, tu patulæ recubans sub tegmine fagi
Silvestrem tenui Musam meditaris avena: Nos patriæ fines et dulcia linquimus arva; Nos patriam fugimus: tu, Tityre, lentus in umbra 5 Formosam resonare doces Amaryllida silvas. TI. O Meliboe, deus nobis hæc otia fecit. Namque erit ille mihi semper deus: illius aram Sæpe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus. Ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum 10 Ludere, quæ vellem, calamo permisit agresti. ME. Non equidem invideo: miror magis. undique totis Usque adeo turbatur agris. en ipse capellas
Protenus æger ago: hanc etiam vix, Tityre, duco :
Hic inter densas corulos modo namque gemellos,
15 Spem gregis, ah! silice in nuda connixa reliquit.
Sæpe malum hoc nobis, si mens non læva fuisset,
De cælo tactas memini prædicere quercus :
[Sæpe sinistra cava prædixit ab ilice cornix.]
Šed tamen, iste deus qui sit, da, Tityre, nobis.
20 T1. Urbem, quam dicunt Romam, Melibœe, putavi
Stultus ego huic nostræ similem, quo sæpe solemus
Pastores ovium teneros depellere fœtus.
Sic canibus catulos similes, sic matribus hædos
Noram: sic parvis componere magna solebam.
Anno ante Christ. 42, Virgilii ætat. 29, post prælium Philippense Augustus Cremonensium aliorumque partibus Cassianis faventium agros militibus suis assignavit, (Appian. Civ. v. et Dio xlviii.) qui et Mantuam finitimam, Virgilii patriam, diripuerunt. Virgilio tamen agros suos Augusti jussu restitutos esse tradi
tum est. Adeo in Ecloga hac poëtæ fortunam Tityrus, cæterorum Mantuanorum Melibœus exprimere videtur.
3. Putria] Hom. Od. i. 34. s oùdèv γλυκίον ἧς πάτριδος.
7. Deus] Lucretius: Deus ille fuit, Deus, inclute Memmi.
25 Verum hæc tantum alias inter caput extulit urbes,
Quantum lenta solent inter viburna cupressi.
ME. Et quæ tanta fuit Romam tibi caussa videndi ?
TI. Libertas: quæ, sera, tamen respexit inertem;
Candidior postquam tondenti barba cadebat:
30 Respexit tamen, et longo post tempore venit,
Postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit.
Namque (fatebor enim) dum me Galatea tenebat,
Nec spes libertatis erat, nec cura peculî:
Quamvis multa meis exiret victima sæptis,
35 Pinguis et ingrata premeretur caseus urbi,
Non unquam gravis ære domum mihi dextra redibat.
ME. Mirabar, quid moesta Deos, Amarylli, vocares:
Cui pendere sua patereris in arbore poma.
Tityrus hinc aberat. ipsa te, Tityre, pinus,
40 Ipsi te fontes, ipsa hæc arbusta vocabant.
TI. Quid facerem? neque servitio me exire licebat,
Nec tam præsentes alibi cognoscere divos.
Hic illum vidi juvenem, Melibae, quotannis
Bis senos cui nostra dies altaria fumant.
45 Hîc mihi responsum primus dedit ille petenti :
"Pascite, ut ante, boves, pueri : submittite tauros."
ME. Fortunate senex, ergo tua rura manebunt!
Et tibi magna satis! quamvis lapis omnia nudus,
Limosoque palus obducat pascua junco :
50 Non insueta graves tentabunt pabula fœtas:
Nec mala vicini pecoris contagia lædent!
Fortunate senex, hîc inter flumina nota,
Et fontes sacros, frigus captabis opacum.
Hinc, tibi quæ semper vicino ab limite sæpes
55 Hyblæis apibus florem depasta salicti,
Sæpe levi somnum suadebit inire susurro.
Hinc alta sub rupe canet frondator ad auras.
Nec tamen interea raucæ, tua cura, palumbes,
Nec gemere aëria cessabit turtur ab ulmo.
60 TI. Ante leves ergo pascentur in æthere cervi,
Et freta destituent nudos in litore pisces :
Ante, pererratis amborum finibus, exsul
Aut Ararim Parthus bibet, aut Germania Tigrim,
Quam nostro illius labatur pectore vultus.
65 ME. At nos hinc alii sitientes ibimus Afros:
Pars Scythiam, et rapidum Cretæ veniemus Oaxem,
43. Juvenem] Octavianus annum circiter 21um jam agebat.
54. Hinc tibi] Theocr. i. de xañòr βομβοῦντι ποτὶ σμάνεσσι μέλισσαι· Ενθ ̓ ὕδα τις ψυχρώ κρᾶναι δύο· ταὶ δ ̓ ἐπὶ δένδρων
59. Gemere turtur] Theocr.ïrrive <gu
66 Oaxes flumen Cretæ vix alibi memoratur: Oaxus, vel Oxus, urbs Cretæ
Et penitus toto divisos orbe Britannos.
En unquam patrios longo post tempore fines,
Pauperis et tugurî congestum cespite culmen,
70 Post aliquot, mea regna videns, mirabor aristas?
Impius hæc tam culta novalia miles habebit?
Barbarus has segetes? en quo discordia cives
Produxit miseros! en quis consevimus agros!
Insere nunc, Meliboe, piros, pone ordine vites.
75 Ite meæ, felix quondam pecus, ite capellæ.
Non ego vos posthac, viridi projectus in antro,
Dumosa pendere procul de rupe videbo :
Carmina nulla canam: non, me pascente, capellæ,
Florentem cytisum, et salices carpetis amaras.
80 Ti. Hic tamen hanc mecum poteras requiescere noctem
Fronde super viridi: sunt nobis mitia poma,
Castaneæ molles, et pressi copia lactis.
Et jam summa procul villarum culmina fumant,
Majoresque cadunt altis de montibus umbræ,
FORMOSUM pastor Corydon ardebat Alexim,
Delicias domini: nec, quid speraret, habebat.
Tantum inter densas, umbrosa cacumina, fagos
Assidue veniebat. ibi hæc incondita solus
5 Montibus et sylvis studio jactabat inani.
O crudelis Álexi, nihil mea carmina curas?
Nil nostri miserere? mori me denique coges.
Nunc etiam pecudes umbras et frigora captant:
Nunc virides etiam occultant spineta lacertos:
10 Thestylis et rapido fessis messoribus æstu
Allia serpyllumque herbas contundit olentes.
At mecum raucis, tua dum vestigia lustro,
Sole sub ardenti resonant arbusta cicadis.
Nonne fuit satius, tristes Amaryllidis iras,
15 Atque superba pati fastidia? nonne Menalcan?
Quamvis ille niger, quamvis tu candidus esses.
Ŏ formose puer, nimium ne crede colori :
Alba ligustra cadunt, vaccinia nigra leguntur.
Despectus tibi sum, nec qui sim, quæris, Alexi:
20 Quam dives pecoris, nivei quam lactis abundans.
satis nota. Herodot.-rains Olagidos
(Kerns). Apollon.
Pleraque ex Theocrit. iii. xi. et xxiii.
1. Formosum pastor] Theocr. xy.
Ανήρ τις πολύφιλτρος ἀπηνίος ἤρατ' ἐφάβω,
Τὰν μορφὰν ἀγαθῶ, τὸν δὲ τρόπον οὐκ ἔθ ̓ ὁμοίω, Μίσει τὸν φιλέοντα. κ. τ. λ.
9. Nunc virides] Theocr. 'Avína dù καὶ σαῦρος ἐφ' αἱμασιαῖσι καθεύδει.
20. Quam dives] Theocr. ', 'Aλà'
Mille meæ Siculis errant in montibus agnæ :
Lac mihi non æstate novum, non frigore defit.
Canto, quæ solitus, si quando armenta vocabat,
Amphion Dirceus in Actæo Aracyntho.
25 Nec sum adeo informis: nuper me in litore vidi,
Quum placidum ventis staret mare; non ego Daphnim
Judice te metuam, si numquam fallat imago.
O tantum libeat mecum tibi sordida rura,
Atque humiles habitare casas, et figere cervos,
30 Hædorumque gregem viridi compellere hibisco!
Mecum una in silvis imitabere Pâna canendo.
Pan primus calamos cera conjungere plures
Instituit; Pan curat oves, oviumque magistros.
Nec te poeniteat calamo trivisse labellum.
35 Hæc eadem ut sciret, quid non faciebat Amyntas?
Est mihi disparibus septem compacta cicutis
Fistula, Damotas dono mihi quam dedit olim:
Et dixit moriens: "Te nunc habet ista secundum.”
Dixit Damœtas: invidit stultus Amyntas.
40 Præterea duo, nec tuta mihi valle reperti,
Capreoli, sparsis etiam nunc pellibus albo,
Bina die siccant ovis ubera: quos tibi servo.
Jam pridem a me illos abducere Thestylis orat:
Et faciet: quoniam sordent tibi munera nostra.
45 Huc ades, o formose puer: tibi lilia plenis
Ecce ferunt Nymphæ calathis: tibi candida Naïs,
Pallentes violas et summa papavera carpens,
Narcissum et florem jungit bene olentis anethi:
Tum, casia atque aliis intexens suavibus herbis,
50 Mollia luteola pingit vaccinia caltha.
Ipse ego cana legam tenera lanugine mala,
Castaneasque nuces, mea quas Amaryllis amabat.
Addam cerea pruna: honos erit huic quoque pomo.
Et vos, o lauri, carpam, et te, proxima myrte:
55 Sic positæ quoniam suaves miscetis odores.
αύτος, τοιοῦτος ἐὰν, βοτὰ χίλια βόσκω, Κήκ τούτων τὸ κράτιστον ἀμελγόμενος γάλα πίνω Τυρὸς δ ̓ οὐ λείπει μ ̓ οὔτ ̓ ἐν θέρει, οὔτ ̓ ἐν ὁπώρῃ, Οὐ χειμῶνος ἄκρω· ταρσοὶ δ ̓ ὑπεραχρίες αἰεί. Συρίσδεν δ ̓ ὡς οὔτις ἐπίσταμαι ὧδε Κυκλώπων.
24. Act@o] 'Ακταιῷ, ἀττικῷ· ἡ πετρω dir #xagabaλacciw. V. G. iv. 463. et Æn. v. 613. Aracynthus mons Ætoliæ. Strabo. cf. Propert. iii. 14; Prata cruentantur Zethi, victorque canebat Pæana Amphion rupe, Aracynthe, tua.
25. Nec sum adeo informis] Theocr. σ ́. Καὶ γάρ θην οὐδ ̓ εἶδος ἔχω κακὸν, ὥς με
Tempora quæ messor, quæ curvus arator haberet ?
Necdum illis labra admovi, sed condita servo.
DA. Et nobis idem Alcimedon duo pocula fecit :
45 Et molli circum est ansas amplexus acantho :
Orpheaque in medio posuit, silvasque sequentes.
Necdum illis labra admovi, sed condita servo.
Si ad vitulam spectas, nihil est quod pocula laudes.
ME. Numquam hodie effugies: veniam, quocumque vocâris.
50 Audiat hæc tantum, vel qui venit : ecce, Palæmon.
Efficiam, posthac ne quemquam voce lacessas.
DA. Quin age, si quid habes; in me mora non erit ulla:
Nec quemquam fugio: tantum, vicine Palæmon,
Sensibus hæc imis (res est non parva) reponas.
55 Pa. Dicite: quandoquidem in molli consedimus herba.
Et nunc omnis ager, nunc omnis parturit arbos :
Nunc frondent silvæ: nunc formosissimus annus.
Incipe, Damcta : tu deinde sequere, Menalca.
Alternis dicetis: amant alterna Camœnæ.
DA. Ab Jove principium Musæ: Jovis omnia plena : Ille colit terras: illi mea carmina curæ.
ME. Et me Phoebus amat: Phobo sua semper apud me
Munera sunt, lauri, et suave rubens hyacinthus.
DA. Malo me Galatea petit lasciva puella;
65 Et fugit ad salices, et se cupit ante videri.
Ms. At mihi sese offert ultro, meus ignis, Amyntas:
Notior ut jam sit canibus non Delia nostris.
DA. Parta meæ Veneri sunt munera: namque notavi
Ipse locum, aëriæ quo congessêre palumbes.
70 ME. Quod potui, puero silvestri ex arbore lecta
Aurea mala decem misi: cras altera mittam.
DA. O quoties, et quæ nobis Galatea locuta est!
45. Acanthi] ὑγρὸς ἄκανθος, Theocr. α'. 49. Numquam hodie] Nævius: Nunquam hodie effugies, quin mea manu moriare. Fulv. Ursin. Ni tot veterum poëtarum monimenta periissent, facile perspiceremus, Virgilium interdum quidem integros eorum versus, interdum vero dimidiatos, modo etiam paulum immutatos versibus suis immiscuisse.
50. Audiat hæc] Theocr. ε'.— ̓Αλλὰ τις ἄμμε Τίς κρινεῖ;—ἴθ ̓, ὦ ξένε, μικκὸν άκουσον Τάδ' ἐνθών· ἄμμες γὰρ ἐρίσδομες ὅστις ἀρείων Βωκολιαστάς ἐντι.
56. Nunc omnis parturit] Bion : Εἴαρι πάντα κύει, πάντ' εἴαρος ἁδια βλαστεῖ.
59. Alterna] Il. α'. 604. Μουσάων, αἳ ἄεδον ἀμειβόμεναι ἐπὶ καλῇ.
60. Ab Jove] Aratus: Εκ Διός ἀρχώ μισία· τὸν οὐδέποτ' ἄνδρες ἐῶμεν "Αῤῥητον.
μεσταὶ δὲ Διὸς πᾶσαι μὲν ἀγνιαὶ, Πᾶσαι δ' ἀνθρώπων ἀγοραὶ, μεστὴ δὲ θάλασσα, Καὶ λιμένες. πάντῃ δὲ Διὸς κεχρήμεθα πάντες.
62. Et me Phalus amat] Theocr. ε'. Λ. Καὶ γὰρ ἔμ' Ωπόλλων φιλέει μέγα· καὶ καλὸν αὐτῷ Κριὸν ἐγὼ βόσκω. τὰ δὲ Κάρνια καὶ δὴ ἐφέρπει.—Κ. Βάλλει καὶ μάλοισι τὸν αἰπόλον & Κλεαρίστα, Τὰς αἶγας παρελεῦντα· καὶ ἁδύ τι ποππυλιάσδει. Λ. Κἠμὶ γὰρ Κρατίδας τὸν ποιμένα λεῖος ὑπαντῶν Ἐκε μαίνει λιπαρὰ δὲ παρ ̓ αὐχένα σείετ ̓ ἔθειρα.
-Κ. Κἠγὼ μὲν δωσῶ τῷ παρθένῳ αὐτίκα φάσσαν, Εκ τᾶς ἀρκεύθω καθελών· τηνεὶ γὰρ ἐφίσδει.
71. Aurea mala decem] Theocr. y'. Ηνίδι τοι δέκα μᾶλα φέρω τηνῶθε καθεῖλον, Ω μ' ἐκέλευ καθελεῖν τυ· καὶ αὔριον ἄλλά τοι οἰσῶ.
|