et sonitu terrebis aves, et ruris opaci

falce premes umbras, votisque vocaveris imbrem, heu magnum alterius frustra spectabis acervom, concussaque famem in silvis solabere quercu.

Dicendum et, quae sint duris agrestibus arma, quis sine nec potuere seri nec surgere messes: vomis et inflexi primum grave robur aratri tardaque Eleusinae matris volventia plaustra tribulaque traheaeque et iniquo pondere rastri; virgea praeterea Celei vilisque supellex, arbuteae crates et mystica vannus Iacchi. omnia quae multo ante memor provisa repones, si te digna manet divini gloria ruris. A continuo in silvis magna vi flexa domatur in burim et curvi formam accipit ulmus aratri. huic a stirpe pedes temo protentus in octo, binae aures, duplici aptantur dentalia dorso, stivaque, quae currus a tergo torqueat imos. caeditur et tilia ante iugo levis altaque fagus, et suspensa focis explorat robora fumus.

160

165

170

174

173

175

180

Possum multa tibi veterum praecepta referre, ni refugis tenuisque piget cognoscere curas. area cum primis ingenti aequanda cylindro et vertenda manu et creta solidanda tenaci, ne subeant herbae neu pulvere victa fatiscat, tum variae inludant pestes: saepe exiguus mus sub terris posuitque domos atque horrea fecit, aut oculis capti fodere cubilia talpae, inventusque cavis bufo et quae plurima terrae monstra ferunt, populatque ingentem farris acervom 185 curculio atque inopi metuens formica senectae. contemplator item, cum nux se plurima silvis induet in florem et ramos curvabit olentis.

si superant fetus, pariter frumenta sequentur,
magnaque cum magno veniet tritura calore;
at si luxuria foliorum exuberat umbra,
nequiquam pinguis palea teret area culmos.
semina vidi equidem multos medicare serentis
et nitro prius et nigra perfundere amurca,
grandior ut fetus siliquis fallacibus esset,
et quamvis igni exiguo properata maderent.
vidi lecta diu et multo spectata labore
degenerare tamen, ni vis humana quotannis
maxima quaeque manu legeret. sic omnia fatis
in peius ruere ac retro sublapsa referri,

190

195

200

non aliter quam qui adverso vix flumine lembum remigiis subigit, si bracchia forte remisit, atque illum praeceps prono rapit alveus amni. Praeterea tam sunt arcturi sidera nobis haedorumque dies servandi et lucidus anguis, quam quibus in patriam ventosa per aequora vectis pontus et ostriferi fauces temptantur Abydi. libra die somnique pares ubi fecerit horas,

205

210

et medium luci atque umbris iam dividit orbem: exercete, viri, tauros, serite hordea campis usque sub extremum brumae intractabilis imbrem; nec non et lini segetem et Cereale papaver tempus humo tegere et iamdudum incumbere aratris, dum sicca tellure licet, dum nubila pendent. vere fabis satio; tum te quoque, medica, putres accipiunt sulci, et milio venit annua cura, candidus auratis aperit cum cornibus annum taurus, et averso cedens canis occidit astro. at si triticeam in messem robustaque farra exercebis humum solisque instabis aristis, ante tibi eoae Atlantides abscondantur

215

220

Chosiaque ardentis decedat stella coronae,
debita quam sulcis committas semina quamque
invitae properes anni spem credere terrae.
multi ante occasum Maiae coepere; sed illos
expectata seges vanis elusit avenis.

225

230

si vero viciamque seres vilemque phaselum, nec Pelusiacae curam aspernabere lentis, haud obscura cadens mittet tibi signa bootes: incipe et ad medias sementem extende pruinas. Idcirco certis dimensum partibus orbem per duodena regit mundi sol aureus astra. quinque tenent caelum zonae: quarum una corusco semper sole rubens et torrida semper ab igni; quam circum extremae dextra laevaque trahuntur 235 caeruleae, glacie concretae atque imbribus atris; has inter mediamque duae mortalibus aegris munere concessae divom, et via secta per ambas, oblicus qua se signorum verteret ordo.

mundus, ut ad Scythiam Riphaeasque arduus arces 240. consurgit, premitur Libyae devexus in austros. hic vertex nobis semper sublimis; at illum sub pedibus Styx atra videt manesque profundi. maxumus hic flexu sinuoso elabitur anguis circum perque duas in morem fluminis arctos, arctos Oceani metuentes aequore tingui. illic, ut perhibent, aut intempesta silet nox semper et obtenta densentur nocte tenebrae, aut redit a nobis Aurora diemque reducit;

245

nosque ubi primus equis Oriens adflavit anhelis, 250 illis sera rubens accendit lumina Vesper.

258

Nec frustra signorum obitus speculamur et ortus 257 temporibusque parem diversis quattuor annum: hinc tempestates dubio praediscere caelo

252

possumus, hinc messisque diem tempusque serendi, et quando infidum remis impellere marmor conveniat, quando armatas deducere classis. aut tempestivam silvis evertere pinum. frigidus agricolam siquando continet imber,

255

259

multa, forent quae mox caelo properanda sereno, 260 maturare datur: durum procudit arator

vomeris obtunsi dentem, cavat arbore lintres,
aut pecori signum aut numeros impressit acervis.
exacuunt alii vallos furcasque bicornis,
atque Amerina parant lentae retinacula viti.
nunc facilis Rubea texatur fiscina virga,
nunc torrete igni fruges, nunc frangite saxo.
quippe etiam festis quaedam exercere diebus
fas et iura sinunt: rivos deducere nulla
religio vetuit, segeti praetendere saepem,
insidias avibus moliri, incendere vepres,
balantumque gregem fluvio mersare salubri.
saepe oleo tardi costas agitator aselli

vilibus aut onerat pomis, lapidemque revertens
incusum aut atrae massam picis urbe reportat.

Ipsa dies alios alio dedit ordine luna felicis operum. quintam fuge: pallidus Horcus Eumenidesque satae; tum partu Terra nefando Coeumque Iapetumque creat saevomque Typhoea et coniuratos caelum rescindere fratres. ter sunt conati imponere Pelio Ossam

265

270

275

280

scilicet atque Ossae frondosum involvere Olympum; ter pater extructos disiecit fulmine montis. septuma post decumam felix et ponere vitem et prensos domitare boves et licia telae addere. nona fugae melior, contraria furtis. Multa adeo gelida melius se nocte dedere,

285

290

297

300

aut cum sole novo terras inrorat eous. nocte leves melius stipulae, nocte arida prata tondentur, noctis lentus non deficit umor. nec rubicunda ceres medio succiditur aestu, at medio tostas aestu terit area fruges. nudus ara, sere nudus; hiemps ignava colono. frigoribus parto agricolae plerumque fruuntur, mutuaque inter se laeti convivia curant. invitat genialis hiems curasque resolvit, ceu pressae cum iam portum tetigere carinae puppibus et laeti nautae imposuere coronas. set tamen et quernas glandes tum stringere tempus 305 et lauri bacas oleamque cruentaque myrta, tum gruibus pedicas et retia ponere cervis auritosque sequi lepores, tum figere dammas stuppea torquentem Balearis verbera fundae,

291

cum nix alta iacet, glaciem quom flumina trudunt. 310 et quidamı seros hiberni ad luminis ignes pervigilat, ferroque faces inspicat acuto; interea longum cantu solata laborem arguto coniunx percurrit pectine telas, aut dulcis musti Volcano decoquit umorem et foliis undam trepidi despumat aheni.

Quid tempestates autumni et sidera dicam, atque, ubi iam breviorque dies et mollior aestas, quae vigilanda viris; vel cum ruit imbriferum ver, spicea iam campis cum messis inhorruit et cum frumenta in viridi stipula lactentia turgent? saepe ego, cum flavis messorem induceret arvis agricola et fragili iam stringeret hordea culmo, omnia ventorum concurrere proelia vidi, quae gravidam late segetem ab radicibus imis sublimem expulsam eruerent, ita turbine nigro

295

296

311

315

320