Ille haec, deposita tandem formidine, fatur:

"Sum patria ex Ithaca, comes infelicis Ulixi, Nomine Achaemenides, Troiam genitore Adamasto 615 Paupere-mansissetque utinam fortuna! — profectus. Hic me, dum trepidi crudelia limina linquunt, Immemores socii vasto Cyclopis in antro

Deseruere. Domus sanie dapibusque cruentis,
Intus opaca, ingens. Ipse arduus, altaque pulsat
620 Sidera-Di, talem terris avertite pestem! -
Nec visu facilis nec dictu adfabilis ulli.

Visceribus miserorum et sanguine vescitur atro. Vidi egomet, duo de numero cum corpora nostro Prensa manu magna medio resupinus in antro 625 Frangeret ad saxum, sanieque exspersa natarent Limina; vidi atro cum membra fluentia tabo Manderet, et tepidi tremerent sub dentibus artus. Haud impune quidem; nec talia passus Ulixes, Oblitusve sui est Ithacus discrimine tanto. 630 Nam simul expletus dapibus vinoque sepultus Cervicem inflexam posuit, iacuitque per antrum Immensus, saniem eructans et frusta cruento Per somnum commixta mero, nos, magna precati Numina sortitique vices, una undique circum 635 Fundimur, et telo lumen terebramus acuto, Ingens, quod torva solum sub fronte latebat, Argolici clipei aut Phoebeae lampadis instar, Et tandem laeti sociorum ulciscimur umbras. "Sed fugite, o miseri, fugite, atque ab litore funem 640 Rumpite.

Nam qualis quantusque cavo Polyphemus in antro
Lanigeras claudit pecudes atque ubera pressat,
Centum alii curva haec habitant ad litora vulgo
Infandi Cyclopes et altis montibus errant.

645

"Tertia iam Lunae se cornua lumine complent,
Cum vitam in silvis inter deserta ferarum

Lustra domosque traho, vastosque ab rupe Cyclopas
Prospicio, sonitumque pedum vocemque tremesco.
Victum infelicem, bacas lapidosaque corna,

650 Dant rami, et vulsis pascunt radicibus herbae.
Omnia conlustrans, hanc primum ad litora classem
Conspexi venientem. Huic me, quaecumque fuisset,
Addixi; satis est gentem effugisse nefandam.
Vos animam hanc potius quocumque absumite leto."
Vix ea fatus erat, summo cum monte videmus
Ipsum inter pecudes vasta se mole moventem
Pastorem Polyphemum et litora nota petentem,
Monstrum horrendum, informe, ingens, cui lumen
ademptum.

655

Trunca manu pinus regit et vestigia firmat; 660 Lanigerae comitantur oves; ea sola voluptas Solamenque mali.

Postquam altos tetigit fluctus et ad aequora venit,
Luminis effossi fluidum lavit inde cruorem,

Dentibus infrendens gemitu, graditurque per aequor
665 Iam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit.
Nos procul inde fugam trepidi celerare, recepto
Supplice sic merito, tacitique incidere funem;
Verrimus et proni certantibus aequora remis.
Sensit, et ad sonitum vocis vestigia torsit.
670 Verum ubi nulla datur dextra adfectare potestas,
Nec potis Ionios fluctus aequare sequendo,
Clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes
Contremuere undae, penitusque exterrita tellus
Italiae, curvisque immugiit Aetna cavernis.

675

At genus e silvis Cyclopum et montibus altis
Excitum ruit ad portus et litora complent.

Cernimus adstantes nequiquam lumine torvo
Aetnaeos fratres, caelo capita alta ferentes,
Concilium horrendum: quales cum vertice celso.
680 Aëriae quercus, aut coniferae cyparissi

Constiterunt, silva alta Iovis, lucusve Dianae.
Praecipites metus acer agit quocumque rudentes
Excutere, et ventis intendere vela secundis.
Contra iussa monent Heleni, Scyllam atque Charyb-
dim

685 Inter, utramque viam leti discrimine parvo

Ni teneant cursus - certum est dare lintea retro. Ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori Missus adest. Vivo praetervehor ostia saxo Pantagiae Megarosque sinus Thapsumque iacentem. 690 Talia monstrabat relegens errata retrorsus Litora Achaemenides, comes infelicis Ulixi. Sicanio praetenta sinu iacet insula contra Plemyrium undosum; nomen dixere priores Ortygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnem 695 Occultas egisse vias subter mare; qui nunc Ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis. Iussi numina magna loci veneramur; et inde Exsupero praepingue solum stagnantis Helori. Hinc altas cautes proiectaque saxa Pachyni 700 Radimus, et fatis numquam concessa moveri Apparet Camarina procul campique Geloi, Immanisque Gela fluvii cognomine dicta. Arduus inde Acragas ostentat maxima longe Moenia, magnanimum quondam generator equorum; 705 Teque datis linquo ventis, palmosa Selinus, Et vada dura lego saxis Lilybeia caecis. Hinc Drepani me portus et inlaetabilis ora Accipit. Hic pelagi tot tempestatibus actus,

710

Heu genitorem, omnis curae casusque levamen, Amitto Anchisen. Hic me, pater optime, fessum Deseris, heu, tantis nequiquam erepte periclis ! Nec vates Helenus, cum multa horrenda moneret, Hos mihi praedixit luctus, non dira Celaeno. Hic labor extremus, longarum haec meta viarum. 715 Hinc me digressum vestris deus appulit oris.

Sic pater Aeneas intentis omnibus unus
Fata renarrabat divum, cursusque docebat.
Conticuit tandem, factoque hic fine quievit.

5

IO

15

20

P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER QUARTUS

At regina gravi iamdudum saucia cura
Vulnus alit venis, et caeco carpitur igni.
Multa viri virtus animo, multusque recursat
Gentis honos; haerent infixi pectore vultus
Verbaque, nec placidam membris dat cura quietem.
Postera Phoebea lustrabat lampade terras
Umentemque Aurora polo dimoverat umbram,
Cum sic unanimam adloquitur male sana sororem :
"Anna soror, quae me suspensam insomnia terrent!
Quis novus hic nostris successit sedibus hospes,

Quem sese ore ferens, quam forti pectore et armis !
Credo equidem, nec vana fides, genus esse deorum.
Degeneres animos timor arguit. Heu, quibus ille
Iactatus fatis! quae bella exhausta canebat!
Si mihi non animo fixum immotumque sederet,
Ne cui me vinclo vellem sociare iugali,
Postquam primus amor deceptam morte fefellit;
Si non pertaesum thalami taedaeque fuisset,
Huic uni forsan potui succumbere culpae.
Anna, fatebor enim, miseri post fata Sychaei
Coniugis et sparsos fraterna caede Penates,
Solus hic inflexit sensus, animumque labantem
Impulit. Adgnosco veteris vestigia flammae.