Unde hominum genus et pecudēs; unde imber et ignes; Arctūrum pluviāsque Hyadas geminōsque Triōnēs ; 745 Quid tantum Oceanō properent sẽ tingere sōlēs Hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet. Ingeminant plausū Tyriī, Trōesque sequuntur. Nec non et variō noctem sermōne trahebat Infelix Didō, longumque bibēbat amōrem,

750 Multa super Priamō rogitāns, super Hectore multa; Nunc, quibus Aurōrae venisset filius armis,

Nunc, quālēs Diomēdis equī, nunc, quantus Achillēs. “Immō age, et ā prīmā dīc, hospes, orīgine nōbīs Insidiās" inquit "Danaum, cāsūsque tuōrum, 755 Errōresque tuōs; nam tē iam septima portat Omnibus errantem terris et fluctibus aestās.”

P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER SECUNDUS

Conticuere omnes, intentique ōra tenebant.
Inde torō pater Aenēās sīc ōrsus ab altō:
Infandum, rēgīna, iubēs renovāre dolōrem,
Trōiānās ut opēs et lamentābile rēgnum
Eruerint Danai; quaeque ipse miserrima vīdī,
Et quōrum pars māgna fui. Quis tālia fandō
Myrmidonum Dolopumve aut dūrī mīles Ulixī
Temperet a lacrimis? et iam nox ūmida caelō
Praecipitat, suadentque cadentia sidera somnōs.
Sed si tantus amor cāsūs cognoscere nostrōs
Et breviter Trōiae supremum audire labōrem,

Quamquam animus meminisse horret, lūctūque refūgit,
Incipiam.

Fracti bellō fātisque repulsi

Ductōrēs Danaum, tot iam lābentibus annis,
Instar montis equum dīvīnā Palladis arte
Aedificant, sectaque intexunt ābiete costās;
Vōtum prō reditu simulant; ea fāma vagātur.
Hūc dēlēcta virum sortiti corpora fūrtim
Includunt caecō lateri, penitusque cavernās
Ingentes uterumque armātō milite complent.

Est in conspectu Tenedos, nōtissima fāmā
Însula, dīves opum, Priamī dum rēgna manēbant,

25

30

35

40

45

50

Nunc tantum sinus et statiō male fīda carinis.
Hūc sē prōvecti desertō in litore condunt
Nōs abiisse ratī et ventō petiisse Mycēnās.
Ergo omnis longō solvit sẽ Teucria lūctū;
Panduntur portae; iuvat īre et Dōrica castra
Desertōsque videre locōs lītusque relictum.
Hic Dolopum manus, hic saevus tendēbat Achillēs;
Classibus hic locus, hic acie certāre solebant.

Pars stupet innūptae dōnum exitiale Minervae
Et mōlem mirantur equi; primusque Thymoetēs
Dūcī intrā mūrōs hortātur et arce locārī,
Sive dolō, seu iam Trōiae sīc fāta ferēbant.
At Capys, et quōrum melior sententia menti,
Aut pelagō Danaum insidiās suspectaque dōna
Praecipitare iubent, subiectisque ūrere flammīs,
Aut terebrāre cavās uteri et temptāre latebrās.
Scinditur incertum studia in contrăria vulgus.

Primus ibi ante omnēs, māgnā comitante catervā,
Lãocoōn ārdēns summā dēcurrit ab arce,

Et procul: “Ō miserī, quae tanta īnsānia, cīvēs?
Creditis āvectōs hostes? aut ulla putatis
Dōna carēre dolis Danaum? sic nōtus Ulixēs?
Aut hoc inclūsī līgnō occultantur Achīvi,

Aut haec in nostrōs fabricāta est māchina mūrōs
Inspectūra domōs ventūraque desuper urbī,
Aut aliquis latet error; equō nē credite, Teucri.
Quidquid id est, timeō Danaōs et dōna ferentēs."
Sīc fātus validīs ingentem vīribus hastam

In latus inque feri curvam compagibus alvum
Contorsit. Stetit illa tremens, uterōque recussō
Insonuere cavae gemitumque dedēre cavernae.
Et, si fata deum, sī mēns nōn laeva fuisset,
Impulerat ferrō Argolicās foedāre latēbrās,

60

Trōiaque nunc stārēs, Priamīque arx alta manērēs.
Ecce, manus iuvenem interea post terga revinctum
Pāstōrēs māgnō ad rēgem clāmōre trahebant
Dardanidae, qui sẽ ignōtum venientibus ultrō,
Hōc ipsum ut strueret Trōiamque aperiret Achivis,
Obtulerat, fidens animī, atque in utrumque parātus,
Seu versāre dolōs, seu certae occumbere morti.
Undique visendi studio Trōiāna iuventus

Circumfusa ruit, certantque inludere captō.

65 Accipe nunc Danaum insidiās, et crimine ab ūnō Disce omnēs.

75

80

85

Namque ut conspectu in medio turbātus, inermis, Constitit atque oculis Phrygia agmina circumspexit : 'Heu, quae nunc tellūs " inquit, “quae më aequora possunt

Accipere? aut quid iam miserō mihi denique restat,
Cui neque apud Danaōs ūsquam locus, et super ipsī
Dardanidae infēnsī poenās cum sanguine poscunt?"
Quō gemitu conversi animi, compressus et omnis
Impetus. Hortāmur fārī, quō sanguine crētus,
Quidve ferat, memoret, quae sit fīdūcia captō.
Ille haec, depositā tandem formidine, fātur:

"Cūncta equidem tibi, rēx, fuerit quodcumque,
fatēbor

Vēra" inquit, "neque me Argolicā dē gente negābō.
Hōc primum; nec, si miserum Fortūna Sinōnem

Finxit, vānum etiam mendācemque improba finget.
Fando aliquod si forte tuās pervenit ad aurēs
Belidae nōmen Palamēdis et incluta fāmā
Glōria quem falsă sub prōditiōne Pelasgi
Insontem infandō indiciō, quia bella vetābat
Dēmīsēre neci, nunc cassum lūmine lūgent:
Illi me comitem et consanguinitāte propinquum

90

95

100

105

Pauper in arma pater primis hūc mīsit ab annis.
Dum stābat rēgnō incolumis rēgumque vigēbat
Conciliis, et nos aliquod nōmenque decusque
Gessimus. Invidia postquam pellācis Ulixi-
Haud ignōta loquor — superīs concessit ab ōrīs,
Adflictus vitam in tenebrīs lūctūque trahēbam,
Et casum insontis mēcum indīgnābar amici.
Nec tacui demēns, et mē, fors si qua tulisset,
Si patriōs umquam remeāssem victor ad Argōs,
Prōmisi ultōrem, et verbis odia aspera mōvi.
Hinc mihi prima mali lābēs, hinc semper Ulixēs
Criminibus terrēre novis, hinc spargere vōcēs
In vulgum ambiguās, et quaerere cōnscius arma.
Nec requievit enim, dōnec Calchante ministrō-
Sed quid ego haec autem nequiquam ingrāta revolvō?
Quidve moror, si omnēs unō ōrdine habētis Achivōs,
Idque audire sat est? Iamdūdum sūmite poenās;
Hōc Ithacus velit, et magnō mercentur Atrīdae."
Tum vērō ārdēmus scītāri et quaerere cāsūs
Ignāri scelerum tantōrum artisque Pelasgae.
Prōsequitur pavitāns, et fictō pectore fātur:

"Saepe fugam Danai Trōiā cupiēre relīctā
Mōliri et longō fessi discēdere bellō;

Fēcissentque utinam! saepe illos aspera ponti
Interclusit hiems, et terruit Auster euntēs.
Praecipuē, cum iam hīc trabibus contextus acernis
Stāret equus, tōtō sonuērunt aethere nimbi.
Suspensi Eurypylum scitantem ōracula Phoebi
115 Mittimus, isque adytīs haec trīstia dicta reportat:
"Sanguine plācāstis ventōs et virgine caesā,
Cum primum Iliacās, Danaī, vēnistis ad ōrās;
Sanguine quaerendi reditūs, animāque litandum
Argolicā." Vulgī quae vōx ut vēnit ad aurēs,