Extrēmā iam in morte parant defendere tēlis
Aurātāsque trabēs, veterum decora alta parentum,
Dēvolvunt; alii strīctīs mūcrōnibus īmās
450 Obsēdēre forēs; hās servant āgmine dēnsō.
Īnstaurātī animī, rēgis succurrere tēctīs,
Auxiliōque levāre virōs, vimque addere victis.
Limen erat caecaeque fores et pervius ūsus
Tēctōrum inter se Priami, postesque relicti
455 A tergō, infēlīx quā sē, dum rēgna manēbant,
Saepius Andromache ferre incomitata solebat
Ad socerōs, et avō puerum Astyanacta trahebat.
Evādō ad summi fastigia culminis, unde
Tēla manu miserī iactābant inrita Teucri.
460 Turrim in praecipiti stantem summisque sub astra
Eductam tectis, unde omnis Trōia vidērī
Et Danaum solitae nāvēs et Achāia castra,
Aggressi ferrō circum, quā summa labantēs
Iūnctūrās tabulāta dabant, convellimus altis
465 Sēdibus, impulimusque; ea lāpsa repente ruinam
Cum sonitu trahit et Danaum super agmina lātē
Incidit. Ast alii subeunt, nec saxa, nec ūllum
Tēlōrum intereā cessat genus.
Vestibulum ante ipsum prīmōque in līmine Pyrrhus
470 Exsultat, tēlīs et lūce coruscus aēnā :
Qualis ubi in lucem coluber mala grāmina pāstus,
Frigida sub terrā tumidum quem brūma tegēbat,
Nunc, positis novus exuviīs nitidusque iuventā,
Lubrica convolvit sublātō pectore terga
475 Arduus ad sōlem, et linguis micat ōre trisulcīs.
Una ingēns Periphās et equōrum agitator Achillis,
Armiger Automedōn, ūnā omnis Scỹria pūbēs
Succedunt tectō, et flammās ad culmina iactant.
Ipse inter prīmōs correptā dūra bipennī
480 Limina perrumpit, postesque à cardine vellit
Aerātōs; iamque excisă trabe firma cavāvit
Rōbora, et ingentem lātō dedit ōre fenestram.
Appäret domus intus, et ātria longa patēscunt;
Apparent Priami et veterum penetrālia rēgum,
485 Armātōsque vident stantēs in līmine prīmō.
At domus interior gemitū miserōque tumultū
Miscetur, penitusque cavae plangōribus aedēs
Fēmineīs ululant; ferit aurea sidera clamor.
Tum pavidae tēctīs mātrēs ingentibus errant,
490 Amplexaeque tenent postēs atque ōscula figunt.
Instat vi patria Pyrrhus; nec claustra, neque ipsī
Custōdēs sufferre valent; labat āriete crēbrō
Iānua, et ēmōtī prōcumbunt cardine postēs.
Fit via vi: rumpunt aditūs, prīmōsque trucidant
495 Immissi Danai, et lātē loca milite complent.
Nōn sic, aggeribus ruptis cum spūmeus amnis
Exiit oppositasque ēvīcit gurgite mōlēs,
Fertur in arva furēns cumulō, campōsque per omnes
Cum stabulis armenta trahit. Vīdī ipse furentem
500 Caede Neoptolemum geminōsque in līmine Atrīdās;
Vidi Hecubam centumque nurūs, Priamumque per ārās
Sanguine foedantem, quōs ipse sacrāverat, īgnēs.
Quinquaginta illi thalami, spēs tanta nepōtum,
Barbaricō postēs auro spoliisque superbi,
505 Prōcubuere; tenent Danaī, quā dēficit īgnis.
Forsitan et, Priami fuerint quae fata, requīrās.
Urbis uti captae casum convulsaque vidit
Līmina tectōrum et medium in penetralibus hostem,
Arma diù senior dēsuēta trementibus aevō
510 Circumdat nēquiquam umerīs, et inūtile ferrum
Cingitur, ac densōs fertur moriturus in hostēs.
Aedibus in mediis nūdōque sub aetheris axe
Ingēns āra fuit iuxtaque veterrima laurus,
Incumbens ārae atque umbră complexa Penātēs. 515 Hic Hecuba et natae nequiquam altāria circum, Praecipitēs ātrā ceu tempestāte columbae,
Condensae et dīvum amplexae simulacra sedebant. Ipsum autem sumptīs Priamum iuvenalibus armis Ut vidit, "Quae mēns tam dīra, miserrime coniunx, 520 Impulit his cingi tēlīs? aut quō ruis?" inquit. "Nōn tālī auxiliō nec dēfēnsōribus istīs
Tempus eget; nōn, si ipse meus nunc adforet Hector.
Huc tandem concede; haec āra tuēbitur omnes,
Aut moriēre simul." Sic ōre effāta recepit
525 Ad sēsē et sacrā longaevum in sēde locāvit.
Ecce autem ēlāpsus Pyrrhi de caede Polītēs,
Unus nātōrum Priami, per tēla, per hostes
Porticibus longis fugit, et vacua ātria lūstrat
Saucius illum ārdēns infēsto vulnere Pyrrhus
530 Insequitur, iam iamque manu tenet et premit hastā.
Ut tandem ante oculos ēvāsit et ōra parentum,
Concidit, ac multō vītam cum sanguine fūdit.
Hic Priamus, quamquam in media iam morte tenētur, Non tamen abstinuit, nec vōci īraeque pepercit : "At tibi prō scelere," exclamat, "prō tālibus ausīs, Dī, si qua est caelō pietās, quae tālia cūret, Persolvant grātēs dīgnās, et praemia reddant Debita, qui nāti cōram mē cernere lētum Fēcisti et patriōs foedāsti fūnere vultūs. 540 At nōn ille, satum quō tē mentīris, Achilles Tālis in hoste fuit Priamō; sed iura fidemque Supplicis erubuit, corpusque exsangue sepulcrō Reddidit Hectoreum, meque in mea rēgna remisit.” Sīc fātus senior, tēlumque imbelle sine ictū 545 Coniecit, raucō quod prōtinus aere repulsum
Et summō clipei nequiquam umbōne pependit.
Cui Pyrrhus: "Referēs ergō haec et nuntius ībis
Pēlidae genitōrī; illī mea tristia facta
Degeneremque Neoptolemum nārrāre mementō.
Hoc dicēns altāria ad ipsa trementem Traxit et in multō lāpsantem sanguine nātī, Implicuitque comam laevā, dextrāque coruscum Extulit ac lateri capulō tenus abdidit ēnsem. Haec finis Priami fātōrum; hic exitus illum 555 Sorte tulit, Trōiam incēnsam et prōlāpsa videntem Pergama, tot quondam populis terrisque superbum Rēgnātōrem Asiae. Iacet ingēns litore truncus, Avulsumque umeris caput, et sine nomine corpus.
At mē tum primum saevus circumstetit horror.
560 Obstipui; subiit cārī genitōris imagō,
Ut regem aequaevum crūdēli vulnere vidi
Vitam exhalantem; subiit deserta Creūsa,
Et direpta domus, et parvi casus Iūlī.
Respiciō, et, quae sit me circum copia, lūstrō.
565 Deseruere omnes dēfessi, et corpora saltū
Ad terram misere aut ignibus aegra dedere.
Iamque adeō super ūnus eram, cum līmina Vestae
Servantem et tacitam sēcrētā in sēde latentem
Tyndarida aspiciō; dant clára incendia lūcem
570 Erranti passimque oculos per cuncta ferenti.
Illa sibi infēstōs ēversa ob Pergama Teucrōs
Et poenās Danaum et déserti coniugis īrās
Praemetuens, Trōiae et patriae commūnis Erīnys,
Abdiderat sēsē atque ārīs invīsa sedebat.
575 Exārsēre īgnēs animō; subit īra cadentem
Ulcisci patriam et scelerātās sūmere poenās.
"Scilicet haec Spartam incolumis patriasque Mycēnās
Aspiciet? partōque ibit rēgīna triumphō,
Coniugiumque, domumque, patrēs, nātōsque videbit, 580 Īliadum turbā et Phrygiīs comitāta ministrīs? Occiderit ferro Priamus? Trōia ārserit īgni? Dardanium totiēns sūdārit sanguine litus?
Non ita! Namque etsī nullum memorabile nōmen Feminea in poena est nec habet victoria laudem, 585 Exstinxisse nefās tamen et sumpsisse merentes Laudabor poenās, animumque explēsse iuvābit Ultrīcis flammae, et cinerēs satiāsse meōrum." Tālia iactabam, et furiātā mente ferēbar,
Cum mihi sẽ, nōn ante oculīs tam clāra, videndam
590 Obtulit et pūrā per noctem in luce refulsit
Alma parēns, confessa deam, qualisque vidērī
Caelicolis et quanta solet, dextrāque prehēnsum
Continuit, roseōque haec insuper addidit ōre:
"Nāte, quis indomitās tantus dolor excitat īrās?
595 Quid furis? aut quōnam nostrī tibi cūra recessit?
Nōn prius aspiciēs, ubi fessum aetāte parentem
Liqueris Anchisēn? superet coniūnxne Creūsa,
Ascaniusque puer? quos omnēs undique Grāiae
Circum errant aciēs, et, nī mea cūra resistat,
600 Iam flammae tulerint inimicus et hauserit ensis.
Nōn tibi Tyndaridis faciēs invisa Lacaenae
Culpātusve Paris; dīvum inclēmentia, dīvum,
Hās ēvertit opēs sternitque a culmine Trōiam.
"Aspice-namque omnem, quae nunc obducta tuenti
605 Mortālēs hebetat vīsūs tibi et ūmida circum
Cālīgat, nubem ēripiam; tū në qua parentis
Iussa timē, neu praeceptis parēre recūsā —
Hic ubi disiectās mōlēs āvulsaque saxis
Saxa vidēs mixtōque undantem pulvere fūmum,
610 Neptūnus mūrōs māgnōque emōta tridenti
|