potuit is ad eandem fapientiam parum tutum ac facilem ipfi aditum aperire? Potuit ad veram eruditionem non optima quæque præfidia conquirere vir divinis humanifque doctrinis excultiffimus, Epifcopus Condomienfis, Jacobus Benignus Boffuetius? Horum ego monitis, auctoritati, prudentiæ non decederem, quibus Rex fapientiffimus fuas regnique fui fpes omnes unicè commifit? Præfertim cùm curis meis confilia plerumquè accederent Petri Danielis Huetii, cujus in moderandis Sereniffimi Principis ftudiis fecundæ funt partes. Is, cùm & doctrinæ famâ multùm apud cæteros, & morum fuavitate plus apud me aliquid poffit; effecit amicitiæ fuæ lenociniis, communicatis etiam mecum notis in Virgilium quibufdam fuis, ne tanto me operi omnino imparem putarem.

In quo quod præter alios interpretes præfliterim, facilè intelliget quifquis eos aliquando attigerit: quorum quidem errores notare nolim afperiùs qui excufari meos peto. Sanè opera non inutilis à me pofita eft in explicandis ex fide hiftoriae compluribus locis, obfcuris priùs, aut parum feliciter enodatis: advocata etiam interdum fubfidia aliarum artium ac difciplinarum, ne Grammaticum egiffe tantùm dicerer: quibus tamen in fingulis fi cui videbor nimis prefsè ftrictèque verfatus, cujufmodi querela jam ad me delata funt ; is me, non Geographum, aut Philofophum, aut Rhetorem, fed Virgilii interpretem effe intelligat.

Hâc fextâ editione, tum alia multa, quæ primis auris exciderant, adjecta aut emendata; tum verò imprimis textus ipfe Virgilii, multis in locis, ex fide Nic. Heinfii, reftitutus: cùm ille noviffimam editionem fuam ex MSS. triginta diligentiffimè contexuerit. Cujus viri omnibus, qui literas amant, luctuofa mors; memoria cara et femper jucunda futura est.

VITA:

INCERTO AUCTORE,

Quem aliqui DONATUM falso putant.

P

UBLIUS Virgilius Maro parentibus modicis fuit, & præcipuè patre Marone: quem quidam opificem figulum; plures, Magi cujufdam viatoris initio mercenarium, mox ob induftriam generum tradiderunt: quem cùm agricolationi reique rufticæ & gregibus præfeciffet foror, fylvis coëmundis & apibus curandis reculam auxit. Natus eft Cn. Pompeio Magno, & M. Licinio Craffo primùm Coff. Iduum Octobrium die, in pago qui Andes dicitur, qui eft à Mantuâ non procul. Prægrans mater Maia, cùm fomniaffet enixam fe laureum ramum, quem compactum terræ coaluiffe, et excreviffe illico in fpeciem maturæ arboris, refertæ variis pomis & floribus, cerneret: fequenti luce cum marito rus propinquum petens, ex itinere divertit, atque in fubjectâ fossâ partu levata eft. Ferunt infantem, ut fuit editus, nec vagiffe, & adeò miti vultu fuiffe, ut haud dubiam fpem profperioris genituræ jam tum indicaret. Et acceffit aliud præfagium. Siquidem virga populea more regionis in puerperiis eodem ftatim loco depacta, ita brevì coaluit, ut multò antè fatas populos adæquârit: quæ arbor Virgilii ex eo dicta, atque confecrata eft, fummâ gravidarum et foetarum religione, fufcipientium ibi & folventium vota.

Initia ætatis, id eft, ufque ad feptimum annum, Cremona egit: & xvii anno virilem togam cepit, illis confulibus iterum quibus natus erat. Evenitque ut eo ipfo die Lucretius poëta decederet. Sed Virgilius Cremonâ Mediolanum, & inde paulò pòft Neapolim tranfiît: ubi cùm literis & Græcis & Latinis vehementiffimam operam dediffet, tandem omni curâ omnique ftudio indulfit medicinæ & mathematicis. Quibus rebus cùm ante alios eruditior peritiorque effet, fe in urbem contulit, ftatimque magiftri ftabuli equorum Augufti amicitiam nactus, multos variofque ́morbos incidentes equis curavit. At Auguftus in mercedem fingulis diebus panes Virgilio, ut uni ex ftabulariis, dari juffit. Interea à Crotoniatis pullus equi miræ pulchritudinis Cæfari dono fuit miffus: qui omnium judicio fpem portendebat virtutis & celeritatis immenfæ. Hunc cùm afpexiffet Maro, magiftro ftabuli dixit, natum effe ex morbofâ equâ, &

A 3

nec

nec viribus valiturum, nec celeritate; idque verum fuiffe inventum eft. Quod cùm magifter ftabuli Augufto recitâffet, duplicari ipfi in mercedem panes juffit. Cùm item ex Hifpaniâ Augufto canes dono mitterentur, & parentes eorum; dixit Virgilius, et animum celeritatemque futuram. Quo cognito, mandat iterum augmentari Virgilio panes.

Dubitavit Auguftus Octaviíne filius effet, an alterius: idque Maronem aperire poffe arbitratus eft, quia canum et equi naturam parentefque cognorat. Amotis igitur omnibus arbitris, illum in penitiorem partem domûs vocat: et folum rogat, an fciat quifnam effet, et quam ad felicitandos homines facultatem haberet. Novi, inquit Maro, te Cæfarem Auguftum: et fermè æquam cum Diîs immortalibus poteftatem ha-1 bere fcio, ut quem vis felicem facias. Eo animo fum, refpondet Cæfar, ut fi verum pro rogatu dixeris beatum te felicemque reddam. Utinam, at Maro, interroganti tibi vera dicere queam. Tunc Auguftus: Putant ali me natum Octavio; quidam fufpicantur alio me genitum viro. Maro fubridens; Facilè, inquit, fi impunê licenterque quæ fentio loqui jubes, id dicam. Affirmat Cæfar jurejurando, nullum ejus dictum fe ægrè laturum immo non nifi donatum ab eo difceffurum. Ad hæc, oculos oculis Augufti infigens Maro: Faciliùs, ait, in cæteris animalibus qualitates, parentum mathematicis & philofophis cognofci poffunt, in homine nequaquam poffibile eft. Sed de te conje&uram habeo fimilem veri, ut quid exercuerit pater tuus, fcire poffim. Attentè expectabat Auguftus quidnam diceret. At ille: Quantùm ego rem intelligere poffum, piftoris filius es, inquit. Obftupuerat Caefar, & ftatim quo id pacto fieri potuerit animo volvebat. Interrumpens Virgilius: Audi, inquit, quo pacto id conjicio. Cùm quædam enunciaverim prædixerimque, quæ intelligi feique non nifi ab eruditiffimis fummifque viris potuiffet, tu princeps. orbis iterum & iterum panes in mercedem dari juffifti; quod quidem aut piftoris, aut nati piftore, officium erat. Placuit Cæfari facetia. At deinceps, inquit Cæfar, non à piftore, fed à rege magnanimo dona feres. Illumque plurimi fecit, & Pollioni commendavit.

Corpore & ftatura fuit grandi, aquilino colore, facie rufticanâ, valetudine variâ: nam plerumquè ab ftomacho & faucibus ac dolore capitis laborabat fanguinem etiam fæpiùs ejecit. Cibi viņique minimi. Fama eft eum libidinis pronioris in pueros fuifle; fed boni ita eum pueros amâfse putaverunt, ut Socrates Alcibiadem, & Plato fuos pueros. Verùm in er omnes maxime dilexit Cebetem, & Alexandrum, quem fecundà Bucolicorum ecloga Alexim appellat, donatum fibi ab Afinio Pollione. Utrumque non incruditum dimifit: Alexandrum grammaticum, Cebetem verò & poëtam. Vulgatum eft, confueviffe eum cum Plotià Hieriâ. Sed Afconius Pædianus affirmat, ipfum poftea minoribus natu narrare folitum, invitatum quidem fe à Vario ad communionem mulieris, verùm fe pertinacifimè recufaffe. Cætera fanè vita, & ore, & animo, tam probum fuiffe conftat, u: Neapoli Parthenias vulgò appellaretur: ac fi quando Romæ, quò rariffimè commeabat, viferetur, in publico fectantes demonfirante que fe fubterfugere folitum in proximum tectum. Bona autem

cujuf

cujufdam exulantis offerente Augufto, non fuftinuit accipere. Poffedit propè centies feftertiûm ex liberalitatibus amicorum. Habuitque domum Romæ in Exquiliis, juxta hortos Mæcenatis: quanquam feceffu Campaniæ Siciliæque plurimùm uteretur. Quæcunque ab Augufto peteret, repulfam nunquam habuit. Parentibus quotannis aurum ad abundantem' alitum mittebat; quos jam grandis amifit: ex quibus, patrem oculis captum, & duos fratres germanos, Silonem impuberem, Flaccum jam adultum, cujus exitum fub nomine Daphnidis deflet. Inter cætera ftudia, ut fuprà diximus, medicinæ quoquè, ac maximè mathematica operam dedit. Egit & caufam unam omnino, nec ampliùs quàm femel. Sermone tardiffimum ac pene indocto fimilem fuiffe, Meliffus tradidit.

Poëticam puer adhuc aufpicatus, in Baliftam ludi gladiatorii magiftrum ob infamiam latrociniorum coopertum lapidibus diftichon fecit:

Monte fub hoc lapidum tegitur Balifla fepultus:

Note, die, tutum carpe, viator, iter.

Deinde Catalecton, & Moretum, & Priapeia, & Epigrammata, & Diras, & Culicem, cùm effet annorum quindecim. Cujus materia talis eft. Paftor fatigatus æftu, quum fub arbore obdormiffet, & ferpens ad illum proreperet è palude; culex provolavit, atque inter duo tempora aculeum fixit paftori. At ille continuò culicem contrivit, et vifum ferpentem interemit, ac fepulcrum culici ftatuit, et diftichon fecit:

Parve culex, pecudum cuftos tibi tale merenti

Funeris officium vitæ pro munere reddit.

Scripfit etiam, de quâ ambigitur, Ætnam. Et mox, cùm res Romanas inchoâffet, offenfus materiâ, et nominum afperitate, ad Bucolica tranfiît: maximè ut Afinium Pollionem, Alphenum Varum, et Cornelium Gallum celebraret: quia in diftributione agrorum qui poft Philippenfem victoriam veteranis, Triumviorum juffu, trans Padum dividebantur, indemnem fe præftitiffent. Deinde Georgica in honorem Mæcenatis edidit: cùm fibi vixdum noto opem tuliffet adverfus Claudii veterani militis, vel, ut alii putant, Arii centurionis violentiam: à quo in altercatione litis agrariæ parum abfuit quin occideretur. Noviffimè autem neida aggreffus eft, argumentum varium & multiplex, et quafi amborum Homeri carminum inftar: præterea nominibus ac rebus, Græcis, Latinifque, commune: & in quo, quod maximè ftudebat, Romanæ fimul urbis & Augufti origo contineretur. Cùm Georgica fcriberet, traditur quotidie, meditatos manè plurimos verfus dictare folitus, ac per totum diem retractando ad pauciffimos redigere, non abfurdè carmen fe urfæ more parere dicens, et lambendo demum effingere. Æneida profà priùs oratione formatam, digeftamque in duodecim libros, particulatim componere inftituit, ut quidam tradunt. Alii ejus fententiæ funt ut exiftiment eum, fi diutius vixiffet, quatuor & viginti libros ufque ad Augufti tempora fcripturum atque alia quidem percurfurum, Augufti vero gefta diligentiffime executurum quippe qui, dum fcriberet, ne quid impetum moraretur, quædam imperfecta reliquit: alia leviffimis verfibus fcripfit, quos per

A 4

jocum

jocum pro tigillis vel tibicinibus interponi à fe dicebat, ad fuftinendum opus, donec folidæ columnæ advenirent.

Bucolica triennio, Afinii Pollionis fuafu, perfecit. Hic Tranfpadanam provinciam regebat: cujus favore, cùm veteranis Augufti militibus Cremonenfium & Mantuanorum agri diftribuerentur, fuos Virgilius non amifit. Factâ enim diftributione, fuos Claudio, feu Ario datos, recuperavit. Hunc Pollionem maximè amavit Maro, & dilectus ab eo magna munera tulit: quippe qui invitatus ad coenam, captus pulchritudine & diligentiâ Alexandri Pollionis pueri, eum dono accepit. Hujus Pollionis filium C. Afinium Cornelium Gallum, oratorem clarum, & poëtam non mediocrem, miro amore dilexit Virgilius. Is tranftulit Euphorionem in Latinum & libris quatuor amores fuos de Cytheride fcripfit. Hic primò in amicitiâ Cæfaris Augufti fuit: poftea in fufpicionem conjurationis contra illum adductus, occifus eft. Verùm ufque adeò hunc Gallum Virgilius amarat, ut quartus Georgicorum à medio ufque ad finem ejus laudem contineret: quem poftea, jubente Augufto, in Ariftæi fabulam commutavit.

Georgica feptennio Neapoli: Eneida partim in Siciliâ, partim in Campaniâ, undecim annis confecit. Bucolica co fucceffu edidit, ut in fcenâ quoquè per cantores crebrâ pronunciatione recitarentur. At cùm Cicero quofdam verfus audiffet, & ftatim acri judicio intellexiffet non communi venâ editos, juffit ab initio totam eclogam recitari : quam cùm accuratè pernotâffet, in fine ait, Magna fpes altera Roma: quafi ipfe lingua Latinæ fpes prima fuiffet, & Maro futurus effet fecunda. Quæ verba poftea Eneide ipfe inferuit.

Georgica, reverfo ab Actiacà victoriâ Augufto, atque reficiendarum virium caufâ Attellæ commoranti, per continuum quatriduum legit: fufcipiente Mæcenate legendi vicem, quoties interpellaretur ipfe vocis offen-fione. Pronunciabat autem maximâ cum fuavitate, & lenociniis miris. Seneca tradidit, Julium Montanum poëtam folitum dicere, involaturum fe quædam Virgilio, fi & vocem poffet, & os, & hypocrifim: eofdem enim verfus, eo pronunciante, bene fonare; fine illo inarefcere, quafi mutos. Eneidos vixdum cœptæ tanta extitit fama, ut Sextus Propertius non dubitârit fic prædicare:

Cedite, Romani fcriptores; cedite, Graii:

Nefcio quid majus nafcitur Iliade.

Auguftus verò, cùm jam fortè expeditione Cantabricâ abeffet, & fupplicibus atque minacibus per jocum literis efflagitaret, ut fibi de Æneide, ut ipfius verba funt, vel primas carminis hypographas, vel quodlibet colon mitteret; negavit fe facturum Virgilius. Cui tamen multò poft, perfectâ demum materiâ, tres omnino libros recitavit : fecundum videlicet, quartum, & fextum. Sed hunc præcipuè ob Octaviam : quæ cùm recitationi intereffet, ad illos de filio fuo verfus, Tu Marcellus eris, defeciffe fertur: atque ægrè refocillata dena feftertia pro fingulo verfu Virgilio dari juffit. Recitavit & pluribus: fed neque frequenter, & ferme illa de quibus ambigebat, quò magis judicium hominum experiretur. Ero

tem