Tum rauca assiduo longe sale saxa sonabant:
Quum pater amisso fluitantem errare magistro
Sensit, et ipse ratem nocturnis rexit in undis,
Multa gemens, casuque animum concussus amici.
O nimium cælo et pelago confise sereno,
"Nudus in ignota, Palinure, jacebis arena !

870

ÆNEIDOS

LIBER SEXTUS.

Sic fatur lacrimans, classique immittit habenas,
Et tandem Euboïcis Cumarum allabitur oris.
Obvertunt pelago proras; tum dente tenaci
Ancora fundabat naves, et litora curvæ

Prætexunt puppes.

Juvenum manus emicat ardens

Abstrusa in venis silicis; pars densa ferarum

Litus in Hesperium; quærit pars semina flammæ

Tecta rapit, silvas; inventaque flumina monstrat.
At pius Æneas arces, quibus altus Apollo

5

Præsidet, horrendæque procul secreta Sibyllæ,

10

Antrum immane, petit: magnam cui mentem animumque

Delius inspirat vates, aperitque futura.

Jam subeunt Triviæ lucos, atque aurea tecta.
Dædalus, ut fama est, fugiens Minoïa regna,
Præpetibus pennis ausus se credere cælo,
Insuetum per iter gelidas enavit ad Arctos,
Chalcidicaque levis tandem super adstitit arce.
Redditus his primum terris, tibi, Phœbe, sacravit
Remigium alarum, posuitque immania templa.
In foribus letum Androgeo; tum pendere pœnas
Cecropidæ jussi (miserum!) septena quot annis
Corpora natorum; stat ductis sortibus urna.
Contra elata mari respondet Gnosia tellus :
Hic crudelis amor tauri,

Pasiphae, mixtumque genus, prolesque biformis
Minotaurus inest, Veneris monumenta nefandæ ;
Hic labor ille domus, et inextricabilis error;
Magnum reginæ sed enim miseratus amorem

Dædalus, ipse dolos tecti ambagesque resolvit,
Cæca regens filo vestigia. Tu quoque magnam
Partem opere in tanto, sineret dolor, Icare, haberes :
Bis conatus erat casus effingere in auro :
Bis patriæ cecidere manus. Quin protinus omnia
Perlegerent oculis, ni jam præmissus Achates
Afforet, atque una Phoebi Triviæque sacerdos,
Deïphobe Glauci; fatur quæ talia regi:
"Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit.
"Nunc grege de intacto septem mactare juvencos
Præstiterit, totidem lectas de more bidentes."
Talibus affata Ænean (nec sacra morantur

30

35

40

Jussa viri) Teucros vocat alta in templa sacerdos.
Excisum Euboïcæ latus ingens rupis in antrum:
Quo lati ducunt aditus centum, ostia centum ;
Unde ruunt totidem voces, responsa Sibyllæ.
Ventum erat ad limen, quum virgo, "Poscere fata
"Tempus," ait: " deus, ecce, deus!" Cui talia fanti

45

50

Ante fores subito non vultus, non color unus,
Non comptæ mansere comæ ; sed pectus anhelum,
Et rabie fera corda tument; majorque videri,
Nec mortale sonans; afflata est numine quando
Jam propiore dei. Cessas in vota precesque,
Tros," ait, "Ænea? cessas? neque enim ante dehiscent
"Attonitæ magna ora domus ;" et talia fata
Conticuit. Gelidus Teucris per dura cucurrit

Ossa tremor, funditque preces rex pectore ab imo:
Phoebe, graves Troja semper miserate labores,
"Dardana qui Paridis direxti tela manusque
Corpus in acidæ, magnas obeuntia terras

66

"Tot maria intravi duce te, penitusque repostas Massylûm gentes prætentaque Syrtibus arva; "Jam tandem Italiæ fugientis prendimus oras. "Hac Trojana tenus fuerit fortuna secuta.

66

55

60

Vos quoque Pergameæ jam fas est parcere genti, Dîque deæque omnes, quibus obstitit Ilium et ingens Gloria Dardaniæ. Tuque, o sanctissima vates,

'Præscia venturi, da, non indebita posco

'Regna meis fatis, Latio considere Teucros

"Errantesque deos, agitataque numina Troja.
"Tum Phobo et Triviæ solido de marmore templum

Instituam, festosque dies de nomine Phœbi.

65

70

66

Te quoque magna manent regnis penetralia nostris : 'Hic ego namque tuas sortes, arcanaque fata,

'Dicta meæ genti, ponam, lectosque sacrabo,

Alma, viros. Foliis tantum ne carmina manda, "Ne turbata volent rapidis ludibria ventis.

Ipsa canas oro." Finem dedit ore loquendi.
At, Phœbi nondum patiens, immanis in antro
Bacchatur vates, magnum si pectore possit
Excussisse deum: tanto magis ille fatigat
Os rabidum, fera corda domans, fingitque premendo.
Ostia jamque domus patuere ingentia centum
Sponte sua, vatisque ferunt responsa per auras.
"O tandem magnis pelagi defuncte periclis !
"Sed terra graviora manent. In regna Lavinî
Dardanidæ venient; mitte hanc de pectore curam ;
Sed non et venisse volent. Bella, horrida bella,
Et Thybrim multo spumantem sanguine cerno.
Non Simoïs tibi, nec Xanthus, nec Dorica castra
Defuerint. Alius Latio jam partus Achilles,
"Natus et ipse dea. Nec Teucris addita Juno

66

66

66

66

Usquam aberit. Quum tu supplex in rebus egenis
Quas gentes Italûm, aut quas non oraveris urbes !
Caussa mali tanti conjux iterum hospita Teucris,
Externique iterum thalami.

Tu ne cede malis: sed contra audentior ito,
Quam tua te Fortuna sinet. Via prima salutis,
Quod minime reris, Graia pandetur ab urbe."
Talibus ex adyto dictis Cumaa Sibylla

66

Horrendas canit ambages antroque remugit,
Obscuris vera involvens: ea frena furenti
Concutit, et stimulos sub pectore vertit Apollo.
Ut primum cessit furor, et rabida ora quierunt,
Incipit Æneas heros: "Non ulla laborum,

O virgo, nova mî facies inopinave surgit :

75

81

86

90

95

100

"Omnia præcepi, atque animo mecum ante peregi. 105 Unum oro; quando hic inferni janua regis

Dicitur, et tenebrosa palus Acheronte refuso:

Ire ad conspectum cari genitoris et ora

Contingat; doceas iter, et sacra ostia pandas. "Illum ego per flammas et mille sequentia tela Eripui his humeris, medioque ex hoste recepi; Ille, meum comitatus iter, maria omnia mecum

110

Atque omnes pelagique minas cælique ferebat, 'Invalidus, vires ultra sortemque senectæ.

Quin, ut te supplex peterem, et tua limina adirem,

Idem orans mandata dabat. Gnatique patrisque, 116 Alma, precor, miserere; potes namque omnia; nec te "Nequidquam lucis Hecate præfecit Avernis;

Si potuit Manes arcessere conjugis Orpheus,
Threïcia fretus cithara fidibusque canoris:

Si fratrem Pollux alterna morte redemit,

120

"Itque reditque viam toties. Quid Thesea magnum, Quid memorem Alciden?

summo."

Et mi genus ab Jove

Talibus orabat dictis, arasque tenebat;

Quum sic orsa loqui vates: " Sate sanguine divûm,
"Tros Anchisiada, facilis descensus Averno;
"Noctes atque dies patet atri janua Ditis;

126

Sed revocare gradum, superasque evadere ad auras, Hoc opus, hic labor est. Pauci, quos æquus amavit Jupiter, aut ardens evexit ad æthera virtus,

"Dîs geniti potuere. Tenent media omnia silvæ, Cocytosque sinu labens circumvenit atro.

Quod si tantus amor menti, si tanta cupido, "Bis Stygios innare lacus, bis nigra videre “Tartara, et insano juvat indulgere labori,

Accipe, quæ peragenda prius. Latet arbore opaca "Aureus et foliis et lento vimine ramus, 'Junoni infernæ dictus sacer: hunc tegit omnis 'Lucus, et obscuris claudunt convallibus umbræ. Sed non ante datur telluris operta subire, "Auricomos quam qui decerpserit arbore fetus : Hoc sibi pulchra suum ferri Proserpina munus "Instituit. Primo avulso non deficit alter

Aureus ; et simili frondescit virga metallo.

Ergo alte vestiga oculis, et rite repertum

130

135

140

145

Carpe manu. Namque ipse volens facilisque sequetur, "Si te fata vocant: aliter non viribus ullis

Vincere, nec duro poteris convellere ferro. "Præterea jacet exanimum tibi corpus amici,

(Heu nescis) totamque incestat funere classem, "Dum consulta petis, nostroque in limine pendes. "Sedibus hunc refer ante suis, et conde sepulcro. "Duc nigras pecudes: ea prima piacula sunto.

150