Pastorum ex acie numerus; caesosque reportant,
Almonem puerum, foedatique ora Galaesi;
Implorantque Deos, obtestanturque Latinum.
Turnus adest, medioque in crimine, caedis et igni
Terrorem ingeminat: Teucros in regna vocari,
Stirpem admisceri Phrygiam, se limine pelli.
Tum, quorum attonitae Baccho nemora avia matres 580
Insultant thiasis—neque enim leve nomen Amatae—
Undique collecti coëunt, Martemque fatigant.
Ilicet infandum cuncti contra omina bellum,
Contra fata Deûm, perverso numine poscunt;
Certatim regis circumstant tecta Latini.
Ille, velut pelagi rupes immota, resistit,
Ut pelagi rupes, magno veniente fragore,
Quae sese, multis circum latrantibus undis,
Mole tenet; scopuli nequidquam et spumea circum
Saxa fremunt, laterique illisa refunditur alga.
Verum ubi nulla datur caecum exsuperare potestas
Consilium, et saevae nutu Junonis eunt res;
Multa Deos, aurasque pater testatus inanes,
'Frangimur heu fatis,' inquit, 'ferimurque procella!
Ipsi has sacrilego pendetis sanguine poenas,
O miseri! Te, Turne, nefas, te triste manebit
Supplicium; votisque Deos venerabere seris.
Nam mihi parta quies, omnisque in limine portus;
Funere felici spolior.' Nec plura locutus,
Sepsit se tectis, rerumque reliquit habenas.
Mos erat Hesperio in Latio, quem protinus urbes
Albanae coluere sacrum, nunc maxima rerum
Roma colit, cum prima movent in proelia Martem,
Sive Getis inferre manu lacrimabile bellum,
Hyrcanisve, Arabisve parant; seu tendere ad Indos, 605
Auroramque sequi, Parthosque reposcere signa.
580. Ii quorum, &c., coëunt. Attonitae, referring to Allecto. A. 6, 53. Baccho, dat., in honour of. See verse 392. Nemora insultant. See verse 392, &c.-593. Testatus, governing two accusatives, like verbs of asking and teaching; or perhaps multa, as in Ecl. 3, 8.—596. Te, &c.; prophesying his death, narrated in the twelfth Book.-598. Quies. See the cognate verb similarly used, A. 1, 249.
601. See A. 1, 73. Protinus, in unbroken succession.-604. Getis. See G. 4, 463.-605. Hyrcanis. See A. 4, 367. Arabis. The general form is Árabs, not Arabus. Indos. See G. 2, 170.-606. Parthos. See
Sunt geminae belli portae-sic nomine dicunt-
Religione sacrae et saevi formidine Martis:
Centum aerei claudunt vectes, aeternaque ferri
Robora; nec custos absistit limine Janus,
Has, ubi certa sedet patribus sententia pugnae,
Ipse, Quirinali trabea cinctuque Gabino
Insignis, reserat stridentia limina Consul;
Ipse vocat pugnas: sequitur tum cetera pubes,
Aereaque assensu conspirant cornua rauco.
Hoc et tum Aeneadis indicere bella Latinus
More jubebatur, tristesque recludere portas.
Abstinuit tactu pater, aversusque refugit
Foeda ministeria, et caecis se condidit umbris.
Tum regina Deûm, coelo delapsa, morantes
Impulit ipsa manu portas, et cardine verso
Belli ferratos rumpit Saturnia postes.
Ardet inexcita Ausonia atque immobilis ante;
Pars pedes ire parat campis; pars arduus altis
Pulverulentus equis furit: omnes arma requirunt. 625
Pars leves clipeos et spicula lucida tergent
Arvina pingui, subiguntque in cote secures;
Signaque ferre juvat, sonitusque audire tubarum.
Quinque adeo magnae positis incudibus urbes
Tela novant; Atina potens, Tiburque superbum,
Ardea, Crustumerique, et turrigerae Antemnae.
Tegmina tuta cavant capitum, flectuntque salignas
Umbonum crates; alii thoracas aënos,
Aut leves ocreas lento ducunt argento.
Vomeris huc et falcis honos, huc omnis aratri
Cessit amor; recoquunt patrios fornacibus enses.
Ecl. 1, 64. The design of the passage is to magnify the greatness of the Roman Empire under Augustus. See A. 6, 792, &c. The particular allusion in Parthos is to a demand made by Augustus, 23 B. C., for the standards taken from Crassus, and complied with, 20 B. C., the year before Virgil died.-607. Referring to the temple of Janus. See A. 1, 293, &c.-609. Aerei ; two syllables.-612. Quirinali. See verse 187. Cinctu Gabino, a peculiar way of wearing the toga, from Gabii (see A. 6, 773), of Etrurian origin, used on solemn occasions such as this.
624. Pars arduus, an unprecedented use of pars with the masculine singular. For the masc. plur., as in A. 5, 108, it is easy to account. See A. 6, 581.-631. Turrigerae; ae unelided.-634. It is rare to have a spondee in the fourth foot of a spondaic verse. See verse 631.635. Huc, bello.
Classica jamque sonant; it bello tessera signum.
Hic galeam tectis trepidus rapit; ille frementes
Ad juga cogit equos, clipeumque auroque trilicem
Loricam induitur, fidoque accingitur ense.
Pandite nunc Helicona, Deae, cantusque movete;
Qui bello exciti reges; quae quemque secutae
Complerint campos acies; quibus Itala jam tum
Floruerit terra alma viris, quibus arserit armis;
Et meministis enim, Divae, et memorare potestis; 645
Ad nos vix tenuis famae perlabitur aura.
Primus init bellum Tyrrhenis asper ab oris
Contemptor Divûm Mezentius, agminaque armat.
Filius huic juxta Lausus, quo pulchrior alter
Non fuit, excepto Laurentis corpore Turni:
Lausus, equûm domitor, debellatorque ferarum,
Ducit Agyllina nequidquam ex urbe secutos
Mille viros, dignus, patriis qui laetior esset
Imperiis, et cui pater haud Mezentius esset.
Post hos insignem palma per gramina currum,
Victoresque ostentat equos, satus Hercule pulchro
Pulcher Aventinus; clipeoque, insigne paternum,
Centum angues, cinctamque gerit serpentibus hydram;
Collis Aventini silva quem Rhea sacerdos
Furtivum partu sub luminis edidit oras,
Mixta Deo mulier; postquam Laurentia victor
Geryone exstincto Tirynthius attigit arva,
Tyrrhenoque boves in flumine lavit Iberas.
Pila manu saevosque gerunt in bella dolones,
Et tereti pugnant mucrone, veruque Sabello.
Ipse pedes, tegumen torquens immane leonis,
Terribili impexum seta, cum dentibus albis,
Indutus capiti, sic regia tecta subibat,
Horridus, Herculeoque humeros innexus amictu.
Tum gemini fratres Tiburtia moenia linquunt,
Fratris Tiburti dictam cognomine gentem,
639. Auroque. See A. 3, 467.
641. Helicona, a well-known mountain in Boeotia, the haunt of the Muses (Deae).
652. Nequidquam. See the death of son and father, A. 10, 820, &c. 658. Hydram. See A. 6, 286.-662. See A. 6, 286, and 8, 200, &c. Tirynthius. Hercules was brought up at Tiryns, near Argos.-665. Veru. See G. 2, 167, 163.
Catillusque, acerque Coras, Argiva juventus;
Et primam ante aciem densa inter tela feruntur.
Ceu duo nubigenae cum vertice montis ab alto
Descendunt Centauri, Homolen Othrymque nivalem 675
Linquentes cursu rapido: dat euntibus ingens
Silva locum, et magno cedunt virgulta fragore.
Nec Praenestinae fundator defuit urbis ;
Vulcano genitum pecora inter agrestia regem,
Inventumque focis, omnis quem credidit aetas,
Caeculus. Hunc legio late comitatur agrestis:
Quique altum Praeneste viri, quique arva Gabinae
Junonis, gelidumque Anienem, et roscida rivis
Hernica saxa colunt; quos, dives Anagnia, pascit;
Quos, Amasene pater. Non illis omnibus arma,
Nec clipei currusve sonant: pars maxima glandes
Liventis plumbi spargit, pars spicula gestat
Bina manu, fulvosque lupi de pelle galeros
Tegmen habent capiti: vestigia nuda sinistri
Instituere pedis; crudus tegit altera pero.
At Messapus, equûm domitor, Neptunia proles,
Quem neque fas igni cuiquam nec sternere ferro,
Jampridem resides populos desuetaque bello
Agmina in arma vocat subito, ferrumque retractat.
Hi Fescenninas acies, Aequosque Faliscos,
Hi Soractis habent arces, Flaviniaque arva,
Et Cimini cum monte lacum, lucosque Capenos.
Ibant aequati numero, regemque canebant.
Ceu quondam nivei liquida inter nubila cycni,
Cum sese e pastu referunt, et longa canoros
Dant per colla modos; sonat amnis et Asia longe
Nec quisquam aeratas acies ex agmine tanto
Misceri putet, aëriam sed gurgite ab alto
Urgeri volucrum raucarum ad litora nubem.
Ecce, Sabinorum prisco de sanguine, magnum
675. Homole and Othrys, towns of Thessaly, where dwelt the Centaurs, sons of Ixion. See A. 6, 286.
688. Bina, with its proper form, of two to each.
695. Hi-hi. See verses 474, 506.-698. Aequati numero seems to refer to their equal step to the sound of music.-701. Amnis; the Cayster. See G. 4, 343. This tract of country abounded with swans. -705. Raucarum. See A. 1, 398.
Agmen agens Clausus, magnique ipse agminis instar,
Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens
Per Latium, postquam in partem data Roma Sabinis.
Una ingens Amiterna cohors, priscique Quirites;
Ereti manus omnis, oliviferaeque Mutuscae ;
Qui Nomentum urbem, qui Rosea rura Velini;
Qui Tetricae horrentes rupes, montemque Severum,
Casperiamque colunt, Forulosque, et flumen Himellae ;
Qui Tiberim Fabarimque bibunt; quos frigida misit 715
Nursia, et Hortinae classes, populique Latini;
Quosque secans infaustum interluit Allia nomen.
Quam multi Libyco volvuntur marmore fluctus,
Saevus ubi Orion hibernis conditur undis,
Vel quum sole novo densae torrentur aristae,
Aut Hermi campo, aut Lyciae flaventibus arvis,
Scuta sonant, pulsuque pedum conterrita tellus.
Hinc Agamemnonius, Trojani nominis hostis,
Curru jungit Halesus equos, Turnoque feroces
Mille rapit populos, vertunt felicia Baccho
Massica qui rastris, et quos de collibus altis
Aurunci misere patres, Sidicinaque juxta
Aequora; quique Cales linquunt; amnisque vadosi
Accola Volturni, pariterque Saticulus asper,
Oscorumque manus. Teretes sunt aclides illis
Tela; sed haec lento mos est aptare flagello.
Laevas caetra tegit; falcati comminus enses.
Nec tu carminibus nostris indictus abibis,
Oebale; quem generasse Telon Sebethide nympha
Fertur, Teleboûm Capreas cum regna teneret,
Jam senior: patriis sed non et filius arvis
Contentus, late jam tum ditione premebat
Sarrastes populos, et quae rigat aequora Sarnus;
710. An ingenious use of the tradition regarding the origin of the celebrated gens Claudia.-712. Rōsea, the fertile pasture-lands in the neighbourhood of Reate, so called from the copious dews that enriched the ground. Compare with roseo, A. 10, 5.—719. Orion. See A. 1, 533. -721. Hermi. See G. 2, 136. Lyciae. See A. 4, 143.-722. See a similar passage, A. 12, 445. Others read pedum conterrita tellus.
729. Observe the distinction between incola, a dweller in, and accola, a dweller near.-731. Haec tela.
735. The Teleboae had emigrated from an island off the coast of Acarnania to Capreae, off the coast of Campania. Telon, their king, was said to have married Sebethis, the nymph of the river Sebethus, in Campania.
|