Mortalis, nec vox hominem sonat. O, dea certe :
An Phœbi soror? an nympharum sanguinis una?
Sis felix, nostrumque leves, quæcumque, laborem;
Et, quo sub cælo tandem, quibus orbis in oris
Jactemur, doceas. Ignari hominumque locorumque
Erramus, vento huc et vastis fluctibus acti.
Multa tibi ante aras nostra cadet hostia dextra. >>
Tum Venus: «< Haud equidem tali me dignor honore.
Virginibus Tyriis mos est gestare pharetram,
Purpureoque alte suras vincire cothurno.

Punica regna vides, Tyrios, et Agenoris urbem:
Sed fines Libyci, genus intractabile bello.
Imperium Dido Tyria regit urbe profecta,
Germanum fugiens. Longa est injuria, longæ
Ambages; sed summa sequar fastigia rerum.
Huic conjux Sichæus erat, ditissimus agri
Phoenicum, et magno miseræ dilectus amore :
Cui pater intactam dederat, primisque jugarat
Ominibus; sed regna Tyri germanus habebat

335

340

345

350

Pygmalion, scelere ante alios immanior omnes.
Quos inter medius venit furor: ille Sichæum
Impius ante aras, atque auri cæcus amore,
Clam ferro incautum superat, securus amorum
Germanæ; factumque diu celavit, et ægram,
Multa malus simulans, vana spe lusit amantem.
Ipsa sed in somnis inhumati venit imago
Conjugis, ora modis attollens pallida miris;
Crudeles aras, trajectaque pectora ferro

Nudavit, cæcumque domus scelus omne retexit.

Tum celerare fugam, patriaque excedere suadet;
Auxiliumque viæ veteres tellure recludit
Thesauros, ignotum argenti pondus et auri.
His commota, fugam Dido sociosque parabat.
Conveniunt, quibus aut odium crudele tyranni,
Aut metus acer erat; naves, quæ forte paratæ,
Corripiunt, onerantque auro: portantur avari
Pygmalionis opes pelago: dux femina facti.
Devenere locos, ubi nunc ingentia cernes
Monia, surgentemque novæ. Carthaginis arcem;

nuptiarum auspiciis, id est, primis prius humati fuissent. nuptiis.

352 et seq. Quos inter. Pygmalionem inter et Sichæum. Furor. Odium furiosum. Vide ut agge rentur ibi voces quæ contra Pygmalionem indignationem moveant : furor, impius utpote ante aras, cæcus avaritia (et hoc dicitur ut verisimilior sit narratio), clam, incautum, securus amorum non cujuslibet, sed germanæ. Locus egregius.

354. Superat. Vivida vox et ad rei picturam pertinens, quasi: desuper imminens vincit atque occidit. Securus, quasi, seclusa cura, < sans prendre souci de. »

357. Inhumati. Non humati. Ea vox auget rei atrocitatem. Mortui enim quiete frui non poterant, nisi

355

360

365

370

358. Ora modis attollens, etc. Magna et lugubris pictura.

359. Crudeles aras, scelus crudele ad aras commissum. Metonymia.

360. Nudavit. Exquisite pro : revelavit. Cæcum. Occultum. Domus scelus, perpetratum intra famillam et domum.

365. Conveniunt illi quibus, etc.

Odium crudele. Interpretantur alii, quasi per hypallagen odium crudelis tyranni: alii: odium atrox. Ego sensum utrumque simul admi

serim.

368. Pygmalionis opes, quas ille spe jam præceperat. Dux (auctor) femina facti. Egregium epiphonema.

Mercatique solum, facti de nomine Byrsam,
Taurino quantum possent circumdare tergo.
Sed vos qui tandem? quibus aut venistis ab oris?
Quove tenetis iter? » Quærenti talibus ille
Suspirans, imoque trahens a pectore vocem :

« O dea, si prima repetens ab origine pergam,
Et vacet annales nostrorum audire laborum,
Ante diem clauso componet Vesper Olympo.
Nos Troja antiqua (si vestras forte per aures
Trojæ nomen iit) diversa per æquora vectos
Forte sua Libycis tempestas appulit oris.
Sum pius Æneas, raptos qui ex hoste Penates
Classe veho mecum, fama super æthera notus.
Italiam quæro patriam, et genus ab Jove summo.
Bis denis Phrygium conscendi navibus æquor,
Matre dea monstrante viam, data fata secutus:
Vix septem convulsæ undis Euroque supersunt.
Ipse ignotus, egens, Libyæ deserta peragro,

371. Mercatique sunt, id est, emerunt solum tanti spatii quantum pelle tauri possent includere. Appulsa etenim ad Libyam Dido, quum ab Iarba pelleretur, petiit callide ut emeret tantum terræ, quantum posset corium bovis tenere. Quod ille permisit. Tum Dido corium velut in fila sectum tetendit, occupavitque orbem stadiorum viginti duo. Doctis parum placuit hæc de corio in fila secto fabula. Ex iis nonnulli Byrsam derivant a voce hebraïca Bosra, quæ latine munimen significat.

374. Talibus verbis respondit. 377. Annales proprie fuerunt tabulæ, in quibus singulorum annorum res gestæ referebantur.

378. Vesper. Stella Veneris hoc nomine appellatur quum vespere apparet prima autem omnium stellarum lucens, diem componit, id est, sepelit, pro vulgari ter

minat.
potuerim.

375

380

385

Ante quam hæc narrare

Europa atque Asia pulsus. » Nec plura querentem
Passa Venus, medio sic interfata dolore est :

<<

390

395

Quisquis es, haud, credo, invisus cœlestibus auras Vitales carpis, Tyriam qui adveneris urbem. Perge modo, atque hinc te reginæ ad limina perfer. Namque tibi reduces socios classemque relatam Nuntio, et in tutum versis aquilonibus actam; Ni frustra augurium vani docuere parentes. Adspice bis senos lætantes agmine cycnos, Ætherea quos lapsa plaga Jovis ales aperto Turbabat cælo; nunc terras ordine longo Aut capere, aut captas jam despectare videntur. Ut reduces illi ludunt stridentibus alis, Et cœtu cinxere poium, cantusque dedere; Haud aliter puppesque tuæ pubesque tuorum Aut portum tenet, aut pleno subit ostia velo.

400

Perge modo, et qua te ducit via, dirige gressum. » 405
Dixit, et avertens rosea cervice refulsit;
Ambrosiæque comæ divinum vertice odorem
Spiravere; pedes vestis defluxit ad imos,
Et vera incessu patuit dea. Ille, ubi matrem

389. Querentem passa est. Elegans hellenismus, pro: passa queri. 392. Auras vitales carpis. Poetice, pro vivis. Qui adveneris, id est, quum tu adveneris. Tyriam urbem. Carthaginem.

considerare ut jam captas animo, et electas ad quiescendum.

Stri

401. Reduces in agmen.
dentibus alis, quod et felix augu-
rium est.

402. Polum. Coelum, aerem.
ils décrivent

394. Relatam. Reductam, redu- Cinxere polum,

cem ab alto mari ad littus.

395. Versis, in melius mutatis

aquilonibus, scilicet ventis.

396. Ni frustra, etc. Fingit se a parentibus imbutam fuisse arte divinandi. Vani, decepti et me

decipientes.

un cercle dans les airs.

403. Pubes tuorum. Socii tui juventa florentes.

404. Ostia. Portus aditum.

406. Avertens se.

407. Ambrosia, « ambroisie, parfum des dieux. »

409. Incessu majestate pleno. Is versus optime suspensus est, ita Aperto. ut post incessu patuit dea quasi stupore perculsus hæreas. Ultima Captas syllaba dea non elisioni subjecta desuper est. (Prolegomènes, IV.)

Agnovit, tali fugientem est voce secutus:

<< Quid natum toties, crudelis tu quoque, falsis
Ludis imaginibus? cur dextræ jungere dextram
Non datur, ac veras audire et reddere voces?
Talibus incusat, gressumque ad monia tendit.
At Venus obscuro gradientes aere sepsit,
Et multo nebulæ circum dea fudit amictu;
Cernere ne quis eos, neu quis contingere posset,
Molirive moram, aut veniendi poscere causas.
Ipsa Paphum sublimis abit, sedesque revisit
Læta suas,
ubi templum illi, centumque Sabæo
Ture calent aræ, sertisque recentibus halant.
Corripuere viam interea, qua semita monstrat.
Jamque adscendebant collem, qui plurimus urbi
Imminet, adversasque adspectat desuper arces.
Miratur molem Æneas, magalia quondam;

Miratur portas, strepitumque, et strata viarum.
Instant ardentes Tyrii: pars ducere muros,
Molirique arcem, et manibus subvolvere saxa;
Pars optare locum tecto, et concludere sulco.
Jura magistratusque legunt, sanctumque senatum.

415. Gradientes Eneam et Achatem.

416. Junge in unum verbum has voces: circum fudit. Dea. Non otiose, sed quasi: divina usa potentia. 418. Causas veniendi, toû ¿λ0ɛîv. Poeticus et elegans hellenismus, pro causas cur venissent.

419. Paphos vel Paphus, urbs Cypri insulæ, Veneri dicata.

420. Tus Sabæum. Sabæi, Arabiæ Felicis populi.

410

415

420

425

430

424. Arces. Turres et monia. 425. Magalia seu mapalia (punicum vocabulum) sunt casæ rusti

corum.

426.

quam

Strata viarum doctius stratas pavimentis vias. 427. Ducere. Construendo in longitudinem extendere. Poetice dictum. 428. Moliri. Labore magno erigere. Subvolvere bene dicitur quasi rotare ex imo in altum, ad exstruendam arcem.

429. Optare. Attentius eligere. -Sulco. Fossa. Videtur ad morem condendarum urbium alludere: nam urbis ambitum aratro circumducto

421. Sertis recentibus, a guir- solebant designare. landes toujours fraîches. >>

430. Jura. Judicia, et, per meto

423. Plurimus. In magnam ex- nymiam, ipsos judices. Jura constitensus longitudinem. tuunt magistratusque eligunt.