Imagens das páginas
PDF
ePub

Rursus in obliquum verso perrumpit aratro,
Exercetque frequens tellurem, atque imperat arvis.
Humida solstitia atque hiemes orate serenas,

Agricolæ; hiberno lætissima pulvere farra,
Lætus ager; nullo tantum se Mysia cultu
Jactat, et ipsa suas mirantur Gargara messes.

Quid dicam, jacto qui semine cominus arva
Insequitur, cumulosque ruit male pinguis arena?
Deinde satis fluvium inducit rivosque sequentes;
Et, quum exustus ager morientibus æstuat herbis,
Ecce supercilio clivosi tramitis undam

100

105

Elicit illa cadens raucum per levia murmur
Saxa ciet, scatebrisque arentia temperat arva.
Quid, qui, ne gravidis procumbat culmus aristis,

110

cominus prosequitur, nec sinit quiescere? - Cominus, e propinquo, manu propria.

nitie suscitavit, rursus perrumpit | modum terræ fecunditatem augeat, aratro in obliquum verso. Terga, qui statim atque semen jecerit, arva « les arêtes qui séparent deux sillons. Proscindere æquor, arare solum quod prius erat æquum et planum. Rursus in obliquum, etc. Sic verte paulo liberius : « Croise par de nouveaux sillons lcs sillons déjà tracés. »

100. VI Præceptum. De commoda tempestate a diis exoranda.

Humida solstitia. Humidas æstates. Solstitium vulgo erat apud Latinos « le solstice d'été »; bruma autem le solstice d'hiver ».

101. Hiberno, etc. Farra sunt lætissima, lætus est ager, si pulverulenta et sicca fuerit hiems.

102. Nullo tantum. Etiamsi Mysia et Gargara diligenter colantur, tamen suam fecunditatem non tam agricolarum industriæ et labori, quam æstivæ humiditati, et hibernæ serenitati debent. Mysia. Asiæ minoris pars maxime occidentalis.

103. Gargara. Pars Idæ montis et oppidum in Troade.

104. VII Præceptum. De coopertione seminis. Quid dicam de eo qui. Quid opus est dicere quemad

105. Cumulosque, etc. Et evertit cumulos terræ, qui aratro fuerant excitati, ut ubique semen æqualiter glebis obtegatur. Male pinguis arena, terræ quæ male, intempestive conglobata est.

106. VIII Præceptum. De irrigatione. Deinde, etc. Postea fluvium sive copiosam aquam inducit in sata. Sequentes loci declivita

tem.

[ocr errors]

108. Ecce supercilio. Ecce agricola e parte superiore tramitis leviter inclinati undam deducit.

109. Illa cadens, etc. Illa autem unda cadens per saxa ipsius aquæ percussu levigata murmur edit.

110. Scatebræ, eaux jaillissantes. »

111. IX Præceptum. De noxia pinguedine coercenda. Quid, etc. Quid dicam quantopere prosit terræ sua natura fecundæ, si quis videns segetem luxuriantem et exuberantem, in eam pecudes inducit ad

Luxuriem segetum tenera depascit in herba,

Quum primum sulcos æquant sata? quique paludis
Collectum humorem bibula deducit arena?

[blocks in formation]

Strymoniæque grues, et amaris intuba fibris,
Officiunt, aut umbra nocet. Pater ipse colendi
Haud facilem esse viam voluit; primusque per artem
Movit agros, curis acuens mortalia corda :
Nec torpere gravi passus sua regna veterno.
Ante Jovem nulli subigebant arva coloni:
Nec signare quidem aut partiri limite campum
Fas erat in medium quærebant; ipsaque tellus
Omnia liberius, nullo poscente, ferebat.

:

[blocks in formation]

120

125

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

Ille malum virus serpentibus addidit atris,
Prædarique lupos jussit, pontumque moveri :
Mellaque decussit foliis, ignemque removit,
Et passim rivis currentia vina repressit :
Ut varias usus meditando extunderet artes
Paulatim, et sulcis frumenti quæreret herbam,
Et silicis venis abstrusum excuderet ignem.
Tunc alnos primum fluvii sensere cavatas;
Navita tum stellis numeros et nomina fecit,
Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton.
Tum laqueis captare feras et fallere visco,
Inventum, et magnos canibus circumdare saltus.
Atque alius latum funda jam verberat amnem,
Alta petens; pelagoque alius trahit humida lina.
Tum ferri rigor, atque argutæ lamina serræ

130. Jussit, etc. Voluit ut lupi | tionibus distinguere. prædarentur. Pontumque, etc.

Et voluit mare agitari procellis.
131. Mella decussit foliis, ad
litteram : « il fit tomber le miel des
feuilles en les secouant. » Ante hoc
tempus duræ quercus sudabant ros-
cida mella. Ecl. IV, 30. - Ignemque
removit, ignem vero abscondit, ita
ut ejus usus ignoraretur.

130

135

140

138. Pleiadas. Septem sunt stellæ in dorso Tauri conglomeratæ, a verbo Thέw, navigor, quia tempus indicant navigandi. — Hyadas. Septem sunt stellæ in fronte Tauri, a verbo "w, pluo, quia pluvias creant.

Lycaonis Arcton. Arctos, sive Ursa, cœleste signum, polo septentrionali proximum est. Duplex est,

132. Et passim rivis, etc. De major et minor : majorem Lycaonis, aurea ætate dixerat Ovidius:

Flumina jam lactis, jam flumina nectaris ibant.

133. Ut varias, etc. Ut experientia varias artes crebra meditatione sive exercitatione inveniret. - Extundere ad litteram significat : « Faire jaillir en frappant. >>

136. Tunc alnos, etc. Quasi dicas: tunc fluvii sensere factas ex alnis cavatis naves, scilicet tunc primum cœptum est navigari.

137. Navita tum stellis, etc. Tunc nautæ stellas ad cursum in mari dirigendum observare cœperunt, easque in certas constellationes distribuere, et variis appella

Arcadia regis, filiam fuisse fabulantur.

139. Feras inter ferarum numerum reputantur et aves. Fallere visco, « prendre à la glu.»

[blocks in formation]

(Nam primi cuneis scindebant fissile lignum);
Tum variæ venere artes: labor omnia vincit
Improbus, et duris urgens in rebus egestas.

Prima Ceres ferro mortales vertere terram
Instituit, quum jam glandes atque arbuta sacræ
Deficerent silvæ, et victum Dodona negaret.
Mox et frumentis labor additus: ut mala culmos
Esset rubigo, segnisque horreret in arvis
Carduus: intereunt segetes; subit aspera silva,
Lappæque, tribulique : interque nitentia culta
Infelix lolium et steriles dominantur avenæ.
Quod nisi et assiduis terram insectabere rastris,
Et sonitu terrebis aves, et ruris opaci
Falce premes umbras, votisque vocaveris imbrem :
Heu! magnum alterius frustra spectabis acervum,
Concussaque famem in silvis solabere quercu.

Dicendum et quæ sint duris agrestibus arma,
Queis sine nec potuere seri, nec surgere messes.
Vomis, et inflexi primum grave robur aratri,
Tardaque Eleusinæ matris volventia plaustra,

144. Scindebant, « fendaient. » 145. Labor improbus, « travail infatigable, opiniâtre. » Quidquid enim nimium est, et modum excedit, improbum apud Latinos dicitur.

148. Quum jam, etc. Quum glandes atque arbuta « les fruits de l'arbousier », quibus abundat nemus Dodonæum in Epiro, jam deficerent, hoc enim cibo primos mortales usos fuisse fabulis traditum est.

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

145

150

155

160

155. Insectari. Poetice, pro: sarrire, « sarcler. »

156. Et nisi terrebis..., et nisi vocaveris...

157. Falce premes, etc. Et nisi umbram coercebis, ramos amputando qui terram umbra sua infecundam redderent.

158. Alterius, qui teipso felicior fuerit.

160. IIIa Pars. De rusticis instrumentis. Arma. Instrumenta agriculturæ.

161. Queis sine, sine quibus. 162. Hæc instrumenta sunt primum vomis, et... Vomis seu vomer, le soc de la charrue. » Robur aratri est ipsum aratri corpus firmum et robustum.

163. Eleusinæ matris. Eleusina mater est Ceres, frugum inventrix, eo nomine dicta, quod apud Eleu

Tribulaque, traheæque, et iniquo pondere rastri,
Virgea præterea Celei vilisque supellex,
Arbuteæ crates, et mystica vannus Iacchi.
Omnia quæ multo ante memor provisa repones,
Si te digna manet divini gloria ruris.

Continuo in silvis magna vi flexa domatur
In burim, et curvi formam accipit ulmus aratri.
Huic a stirpe pedes temo protentus in octo,
Binæ aures, duplici aptantur dentalia dorso.
Cæditur et tilia ante jugo levis, altaque fagus

[ocr errors]

105

170

In

sin, civitatem Atticæ, celebrabantur | tur ad faciendum aratrum. ejus mysteria. Plaustra acha- burim, « pour former la partie de riots. Tarda volventia, quæ la charrue appelée buris. Buris tarde volvuntur. Quippe aliquando seu bura (derivata vox a ẞoòc oúpá, volvo sumitur intransitivo sensu bovis cauda) « la partie recourbée pro volvor. au bout de laquelle s'emmanche le timon ».

[ocr errors]

164. Tribulum, tabula ferro asperata, qua terebantur fruges : < herse. » Trahea, vel traha, genus vehiculi sine rotis: << traîneau. Rastri, vel rastra, instrumentum dentibus ferreis instructum ad terram subigendam, « hoyau. »

165. Celeus fuit rex Eleusinus, pater Triptolemi, qui hospitio Cererem excepit. Ei supellex fuerunt vel crates arbuti contextæ, vel corbes messoriæ, calathi, et cætera ejusmodi: « des paniers d'osier, des claies. >>

166. Vannus Iacchi, ad purgandam frugem : « un van. Hæc vannus mystica dicitur, quod in mysticis Bacchi sacris frequenter usurpatur.

167. Memor « avec prévoyance ». Repones in loco suo, ut illis opportuno tempore utaris.

169, 170. Ulmus dum adhuc est in silvis, suisque hæret radicibus, continuo id est, statim ab initio, priusquam penitus indurescat, dum adhuc flectenti se præbet obsequentem, magna vi contra naturalem inclinationem domatur, et inflecti

171. Temo protentus est in longitudinem octo pedum.

172. Aures, a les oreilles, pièces de bois placées aux deux côtés inférieurs de la buris; elles servent à élargir le sillon et à relever les arêtes, porcæ, qui le dominent. » Bina aures sunt.- Dentale seu dentalia, a pièce de bois horizontale dont une extrémité enclave le soc comme entre deux dents.- Duplici aptantur dentalia dorso. « Cette partie, nommée dentalia, est adaptée au double dos que présentent la buris et la stiva, qui sont recourbées. D

173. Cæditur et tilia, etc. Tilia et fagus, quia sunt arbores leves et natura sua teneræ, cædendæ sunt ante, videlicet, opportuno tempore cædendæ sunt, ad jugum faciendum. Jugo est dativo casu.

[ocr errors][merged small]
« AnteriorContinuar »