Stivaque, quæ currus a tergo torqueat imos: Possum multa tibi veterum præcepta referre, Inventusque cavis bufo; et quæ plurima terræ 175 180 Monstra ferunt; populatque ingentem farris acervum 183 175. Et suspensa focis. Et materia, quæ ad faciendum aratrum præparata fuerit, suspendatur ad caminum, ut fumo probetur. Explorat, met à l'épreuve. » 177. Tenues, « minutieux. » 178. Area. Locus ubi frumenta teruntur, « l'aire. » — Cum primis, super omnia, præcipue. 179. Et vertenda manu. Est hic figura quam vocant hysterologiam, vel hysteron proteron, ὕστερον πρόTEPOV, id est, inversionem rerum quæ factæ seu faciendæ dicuntur. Nam 1o area est vertenda manu: « il faut, d'une main attentive, retourner légèrement le sol; > 2o creta зolidanda tenaci: il faut affermir ce sol en l'additionnant d'une craie glutineuse; 30 ingenti æquanda cylindro : « il faut, enfin, aplanir l'aire avec un fort cylindre. » Hæc bene expediverunt Servius, inter veteres, et Benoist, Inter recentiores. 180. Ne subeant, etc. Ne herbæ nascantur. Ne pulvere fatiscat. Ne siccitate resoluta rimas agat. - Magnaque cum magno veniet tritura calore. Nequicquam pingues palea teret area culmos. Non aliter, quam qui adverso vix flumine lembum 190 195 200 190. Magnaque, etc. Multumque | grana quotannis ad semen de novo frumenti per æstivos calores extere- eligerent. tur. Tritura, « le battage du blé. » 191. At si, etc. Si vero frondes abundent, et numerum florum excedant, in area terentur culmi palearum, pingues quidem et luxuriantes, sed tamen nequicquam terentur, spicis grana pauca reddentibus. 200. Retro sublapsa referri. Sublabuntur scilicet, ac retro referuntur: glissent sur une pente fatale, et sont entraînés en sens contraire. Comparatio sumitur a nave quæ contrariis ventis et undis retrorsum lapsa rejicitur. 201. Non aliter, etc. Perinde ac qui lembum per adversum flumen contra vim et cursum aquæ, remis subter impellit. Lembus, λέμβος, « esquif, nacelle. >> 202. Si brachia, etc. Si forte labore fatigatus brachiorum contentionem remiserit et a remigando cessaverit. 203. Atque illum, etc. Et si illum alveus ipse naturali impetu decurrens rapit in præceps, et cogit per pronum decurrentemque amnem descendere. 204. IV pars. De temporibus operum rusticorum. Præterea. Monet tam esse agricolis observanda sidera, quam nautis. Arcturus, a l'Arcture, stella est primæ magnitudinis in signo Bootæ, 205 210 Hædorumque dies servandi, et lucidus Anguis, < dans la constellation du Bou- 215 210. Exercete, viri, etc. O agricolæ, exercete tauros, aratro incumbite, seminate hordea ab æquinoctio autumnali, quod in tertium et vicesimum diem septembris cadit. 211. Usque sub, etc. Usque ad brumam quæ cadit in diem 22 decembris, et extremos imbres qui eam proxime antecedunt. Hic bruma sensu proprio sumitur, « le solstice d'hiver. » — Intractabilis, « d'une excessive rigueur. » 212. Papaver cereale dicitur, quia Cereris ornamentum symbolicum solebat esse. 213. Tempus est. Jamdudum. 206, 207. Quam quibus, quam illis a quibus. Unde sensus est: Astrorum observatio non minus est agricolis necessaria, quam navigantibus, qui in patriam revehuntur per mare ventis obnoxium, tentantes Pontum et Hellesponti fauces, sive maris angustias inter Sestum et Quamprimum operam dare campis Abydum. Sestos est Thraciæ pro- arandis. Adverte vim hujus vocis montarium. — Abydos, urbs mari-jamdudum; quasi dixeris : « Hâteztima Troadis, dicitur esse ostrifera: vous; dès longtemps cela devrait « abondante en huîtres. » — Pontus, être fait. » « le Pont-Euxin, » hodie « la mer Noire ». 208. I Præceptum. De satione hordei, lilii, papaveris. Libra die, etc. Quum sol, existens in Libra, dies noctibus æquaverit. Die, antiqua forma genitivi, nonnunquam usurpatur pro diei. 209. Et medium luci, etc. Et mundum, motumque suum circularem, ita dividat in partes æquales, ut medium luci, medium tenebris velut assignetur. 214. Dum nubila, etc. Dum pæne jam nubila impendent, et pluvia videtur imminere. 215. II Præceptum. De tempore serendæ fabæ, medicæ, milli. Vere fabis satio est. Vere seruntur fabæ. Satio, « action d'ensemencer. D Verno tempore etiam seritur medica, herba a Medis advecta, optimum equis pabulum : gallice, « luzerne. » Putres sulci, terra sulcorum mollis, bene subacta. Accipiunt sulci, et milio venit annua cura : At si triticeam in messem robustaque farra Si vero viciamque seres vilemque faselum, 216. Et milio annua cura, quæ singulis annis renovari jubet. Milium, a mil, millet. » 217. Candidus. Taurus in utroque cornu extremo stellam habet lucidissimam. Sol Taurum, ingreditur die 22 aprilis; unde et Taurus dicitur annum aperire: tunc enim terra quasi sinum suum aperit. 218. Et adverso, etc. Canis seu Sirius, le grand Chien ou la Canicule, adversum dicitur astrum, quasi oppositum soli, et radios ejus excipiens e propinquo. Cedens. Canis tunc recedere dicitur et occidere, quia Sole Taurum ingrediente, incipit obscurari, propter solis vicinitatem. 220 225 sionem. Qua de licentia, vide Prolégomènes, IlI. 222. Gnosiaque, etc., et antequam decedat ardens stella Gnosia, a la brillante constellation appelée couronne de Gnosse ou couronne d'Ariane. » Dicitur Gnosia a Gnoso, Cretæ civitate; nam Ariadne fuit filia Minois, Cretensium regis, quam fabulantur a Baccho inter sidera fuisse collocatam. 223, 224. Refer quàm ad vocem ante, v. 221. Scilicet : « attends que les Pléiades se cachent..., avant de confier à la terre... - Debita bene ait, quia terra exigit semen, ut fructum profundat. Semen vero spem anni vocat, quia nisi terra seratur, nullus fructus anno toto sperandus est. Terram dicit invitam, quia si præmature seritur terra, semen invita et quasi reluctans excipit. 225. Maia, una e stellis quæ Pleiades dicuntur; hic illa nominatur pro toto signo Pleiadum. 221. Eo Atlantides. Cura ut Vergiliæ, sive Pleiades (quas Atlantis filias fuisse dicunt) abscondan- 227.IV Præceptum. De tempore setur et sub horizontem descendaut, rendæ viciæ, faseli et lentis.- Vicia, exoriente sole, antequam triticum « la vesce; » fasclum, « le haricot.» seras. - Eo, ab, aurora. 228. Pelusiacæ. Egyptiæ, a PeUltima syllaba vocis Eoe, ad imi- lusio, uno e septem ostiis Nili. tationem Homeri, non patitur eli- | Ægyptus lentibus abundat. — Lens, Haud obscura cadens mittet tibi signa Bootes: a lentilie. » — Aspernabere. Neque 230 235 cens, in quinque partes, quas zonas vocant. Quinque zona ita gallice designantur: « La zone torride, située entre les deux tropiques et partagée en deux parties égales par l'équateur; les deux 229. Bootes (Bowτns), « le Bouvier, occidit sub finem mensis octobris dabit tibi signa non dubia sationis faciendæ. 230. Ad medias pruinas, usque zones tempérées, entre chaque tro ad mediam hiemem. 231. Idcirco, scilicet ut agricolæ possint temporum diversitatem cognoscere. Certis partibus, quæ duodecim mensibus respondent. Hunc locum perspicue intelligere non poteris, nisi astrorum ordines ac motus diligenter attenderis, imo nisi sphæræ descriptam imaginem præ oculis habeas. pique et le cercle polaire corres pondant; enfin les deux zones glaciales, entre chaque cercle polaire et le pôle correspondant. » 234. Rubens, ardens. 235, 236. Quam circum, etc. Sic intellige : « Deux autres zones, également distantes de la zone torride, s'étendent à droite et à gauche jusqu'aux extrémités du monde; elles n'offrent partout qu'un sol hérissé de glaces, et des pluies qui obscurcissent l'air. » longo tracta extenduntur. Cærulea glacie, « glace aux reflets azurés. » Trahuntur, 232. Per duodena. Intelligit duodecim signa zodiaci, quem sol singulis annis percurrit : « dirige sa course circulaire à travers les douze constellations du monde. » Hoc est: « Dans sa révolution partage le ciel en douze constellations. » Signa duodecim his versiculis continentur: 238, 239. Concessa sunt. Via Sunt Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, secta, etc. a De l'une à l'autre de Virgo, zones tempérées est tracé Libraque, Scorpius, Arcitenens, Caper, (secta, ad litteram, « découpé ») le Amphora, Pisces, chemin oblique que suit le soleil à 237. Dua, «ies deux zones tempérées. » ces In Arietem porro sol ingreditur circa travers les signes du zodiaque. » — diem martii vicesimum. 233. Quinque tenent cælum, etc. Dividitur cœlum, ut terra subja Ordo signorum « le zodiaque », est obliquus, id est, « incliné sur l'équateur céleste, D |