Quid tempestates autumni et sidera dicam?
Atque, ubi jam breviorque dies et mollior æstas,
Quæ vigilanda viris? vel quum ruit imbriferum ver,
Spicea jam campis quum messis inhorruit, et quum
Frumenta in viridi stipula lactentia turgent?
Sæpe ego, quum flavis messorem induceret arvis
Agricola, et fragili jam stringeret hordea culmo,
Omnia ventorum concurrere prælia vidi,
Quæ gravidam late segetem ab radicibus imis
Sublime expulsam eruerent: ita turbine nigro
Ferret hiems culmumque levem stipulasque volantes.
Sæpe etiam immensum cælo venit agmen aquarum,
Et fœdam glomerant tempestatem imbribus atris
Collectæ ex alto nubes; ruit arduus æther,

bentia.

315

320

311. V PARS. De tempestatum instaret tempus messis. prognosticis. Quid dicam, etc. Figura 317. Et stringeret. Secaret, et colest quæ præteritio dicitur. « Queligeret hordea fragilem culmum hadiral-jedes temps variables qu'amène l'automne, et des constellations? > Ita supple: « des constellations dont le lever et le coucher troublent l'atmosphère en cette saison. D Quid, etc. Quid enumerem autumni procellas et astra ?

312. Atque ubi, etc. Quum jam dies decrescunt.

313. Quæ vigilanda. Quæ vigilanter providenda sint agricolis. Ruit. Id est, præcipitatur, in fine

est.

314. Spicea, etc. « Quand déjà les champs sont hérissés d'épis. » Notes velim proprium sensum hujus vocis horrescere,« se hérisser. Aliqui intelligunt inhorruit, quasi dicas: lenibus ventorum flabris intremiscere. Sed his minus libenter assenserim.

315. Frumenta, etc. Et quum frumenta tenera lact cique humoris plena turgescunt in stipula nondum flava, sed adhuc virente.

318. Concurrere prælia. Vidi misceri pugnas omnium ventorum. Exquisita pictura.

319 et seq. Quæ eruerent, id est, quum hæc prælia eruerent (sic habes rationem cur subjunctivus adhibeatur). granis. Sublime exuerent. Per aerem jactarent erutam segetem. Ita, et quum ita. Turbine nigro. Tempestate noxia. cella sive tempestas. Culmumque levem. Culmus dicitur ipse calamus: stipulæ vero folia quæ ambiunt cul

Gravidam. Plenam

Hiems. Pro

322. Immensum agmen. Ingens copia imbrium. Calo, dativo casu, pro in cælum : « s'amasse dans le ciel. » Sic enim rerum ordo melius servatur quam si diceres : e cælo venit.

324. Ruit æther. Tanta vis imbrium cadit ut cælum ipsum cadere

316. Quum induceret. Quum jam videatur.

Et pluvia ingenti sata læta boumque labores
Diluit implentur fossæ, et cava flumina crescunt
Cum sonitu, fervetque fretis spirantibus æquor.
Ipse Pater, media nimborum in nocte, corusca
Fulmina molitur dextra : quo maxima motu
Terra tremit fugere feræ, et mortalia corda
Per gentes humilis stravit pavor: ille flagranti
Aut Atho, aut Rhodopen, aut alta Ceraunia telo
Dejicit ingeminant Austri, et densissimus imber;
Nunc nemora ingenti vento, nunc littora plangunt.
Hoc metuens, cæli menses et sidera serva :
Frigida Saturni sese quo stella receptet,
Quos ignis cæli Cyllenius erret in orbes.
Imprimis venerare deos, atque annua magnæ

326. Diluit, & noie. » — Crescunt. Augentur cum strepitu.

327. Fervetque. Et æquor, sive

mare,
fervet et in magnos fluctus
attollitur instar aquæ bullientis;
fretis spirantibus, id est, concitatis
flatu ventorum graviter spiran-
Fretis, les bas-fonds. »
328, 329. Ipse Pater, etc. Jupiter
ipse in media nubium glomeratarum
caligine noctis instar cœlum obte-
gente, manu coruscanti fulmina mo-
litur, concutit et in terras demittit.
Hic versus et sequentes pulcher-
rimi sunt.

325

330

335

fulmine propter altitudinem feriantur). Ultima syllaba tum vocis latine Atho, tum græcæ "A0w per se longa est. Sed hic posita in thesi ante vocalem fit brevis. (Prolégomènes, IV.) Peccant editiones quæ habent Athon, "Awv; cujus vocis ultima syllaba longa est.

333. Ingeminant. Repetunt suos flatus venti.

334. Plangunt. Jam silvæ, jam littora resonant vento verberata.

335. Cali menses, etc. Id est, duodecim signa zodiaci, quibus menses anni dignoscimus. Ea signa duobus 329. Quo motu. Quo tumultu versiculis comprehensa paulo ante terra concutitur. citavimus, v. 232.

331. Per gentes. Longe lateque hæc verba pavoris magnitudinem ostendunt. Humilis pavor. Qui humiles reddit, hominesque prosternit. Egregiam adverte cæsuram hujus versus, qui absoluto quarto pede, quasi præ pavore deficiens cadit.

332. Atho. Dixerat Theocritus (vп, 77): *H "A Рóôолxν, Καύκασον ἐσχατόεντα.

Athos,

mons in Græcia, Rhodope in Thracia, Ceraunia in Epiro (a voce. xɛpzuvós, fulmen, quod frequenter

336. Frigida Saturni, etc. Serva, seu observa quo stella (sive potius planeta) Saturni se receptet. Frigida. Ex omnibus planetis, Saturnus a sole longissime distat, ideoque frigidior.

337. Cyllenius ignis. Stella Mercurii, nati in Cyllene, monte Arcadiæ: errare dicitur, quia modo ad unum, modo ad alterum zodiaci signum accedit.

338. Imprimis venerare deos. Ab ethnico discamus, quanti agri

Sacra refer Cereri, lætis operatus in herbis,
Extremæ sub casum hiemis, jam vere sereno.

340

Tunc agni pingues, et tunc mollissima vina:

Tunc somni dulces densæque in montibus umbræ.
Cuncta tibi Cererem pubes agrestis adoret,
Cui tu lacte favos, et miti dilue Baccho :
Terque novas circum felix eat hostia fruges,
Omnis quam chorus et socii comitentur ovantes,
Et Cererem clamore vocent in tecta: neque ante
Falcem maturis quisquam supponat aristis,
Quàm Cereri, torta redimitus tempora quercu,
Det motus incompositos, et carmina dicat.

345

350

Atque hæc ut certis possimus discere signis, Estusque, pluviasque, et agentes frigora ventos: Ipse Pater statuit, quid menstrua Luna moneret,

Quo signo caderent Austri, quid sæpe videntes
Agricolæ propius stabulis armenta tenerent.
Continuo, ventis surgentibus, aut freta ponti
Incipiunt agitata tumescere, et aridus altis

355

Montibus audiri fragor; aut resonantia longe

Littora misceri, et nemorum increbrescere murmur.
Jam sibi tum curvis male temperat unda carinis,
Quum medio celeres revolant ex æquore mergi,
Clamoremque ferunt ad littora; quumque marinæ
In sicco ludunt fulicæ; notasque paludes
Deserit, atque altam supra volat ardea nubem.
Sæpe ctiam stellas, vento impendente, videbis
Præcipites cælo labi, noctisque per umbram
Flammarum longos a tergo albescere tractus :
Sæpe levem paleam et frondes volitare caducas,
Aut summa nantes in aqua colludere plumas.

360

365

At Boreæ de parte trucis quum fulminat, et quum 370

354. Caderent, cessarent.-Austri,

a les vents du midi,» pro quibuslibet
procellosis ventis.
Quid sæpe
videntes, a après quelle observa-
tion réitérée. »

355. Propius stabulis, a plus près des étables. » - Tenerent, seu tenere deberent.

356 et seq. Continuo, ventis surgentibus. Ut venti surgunt, statim...

Freta ponti. Unda pelagi vehementer agitatæ. Quatuor hi versus eximio sunt rhythmo, ad rem pingendam idoneo.

358. Aridus fragor. Siccus et acutus sonitus, qualis fieri solet ex aridis lignis, dum franguntur.

359. Aut littora misceri. Aut mugitus fluctuum a littore perturbari.

360. Jam sibi, etc. Jam unda male temperat (seu vix temperat), a carinis, id est : jam excitatur procella, et parum abest quin naves aquarum vorticibus hauriat.

361. Mergi, a les plongeons, verbo mergere.

363. Fulica, « les foulques, les poules d'eau. »

364. Ardea, « le héron. » Hæc avis, quum altius volaverit, tem pestatem prænuntiare creditur.

365. Stellas, etc. Vestigia intel lige stellarum quæ e cælo cadere videntur, a étoiles filantes. - Vento impendente, seu imminente, « à l'approche du vent. »

367. Longos tractus flammarum a de longues traînées de feu.» Albescere. Vox pingens expressius, pro apparere.

368. Sæpe levem paleam. Ex vo latu paleæ et frondium.-Caducas Quæ ex arboribus ceciderunt. 369. Aut pluma, etc. Aut ex plumarum in aquis lusu.

370. Prognostica pluviarum col ligit duodecim: 1° Fulmen a Borea, id est, a septentrione proveniens; 20 concursum Euri, venti orientalis, cum Zephyro, vento a occidentali; 3° fugam gruum e vallibus; 40 buculam captantem

Eurique Zephyrique tonat domus, omnia plenis
Rura natant fossis, atque omnis navita ponto
Humida vela legit. Numquam imprudentibus imber
Obfuit; aut illum surgentem vallibus imis
Aeriæ fugere grues; aut bucula, cælum
Suspiciens, patulis captavit naribus auras;
Aut arguta lacus circumvolitarit hirundo;
Et veterem in limo ranæ cecinere querelam.
Sæpius et tectis penetralibus extulit ova
Angustum formica terens iter; et bibit ingens
Arcus; et e pastu decedens agmine magno
Corvorum increpuit densis exercitus alis.
Jam variæ pelagi volucres, et quæ Asia circum

375

380

altum volantes fugiunt ex imis vallibus. Aut bucula. Vel quum ju venca, cœlum adspiciens, naribus patentibus acrem hausit.

377. Aut arguta. Aut quum stridula hirundo volat circa lacus.

auras naribus; 5° hirundinem lacus etiam petuntur, quum grues in circumvolitantem; 6° ranas coaxantes; 7° formicas ova e latebris educentes; 8° arcum cœlestem; 9° corVOS crocitantes; 10° marinarum avium et cycnorum frequentes sub aquis demersiones; 11° solitariam cornicum in arena discursationem; 12° fungos in lucerna crescentes : les champignons qui se forment à une mèche qui brûle. » — At Borea de parte, etc. Primum prognosticum pluviæ imminentis.

373. Vela legit, seu colligit, « plie, cargue les voiles, D Numquam imprudentibus (seu non prævidentibus) imber obfuit. Hoc est : imber numquam nocuit ex improviso, sive nunquam nocuit lis qui prævidere imbrem non potuerint.

378. Et veterem querelam. Clamorem continuum semperque eumdem. Jam vero alluditur ad agricolas quos narrat Ovidius in ranas mutatos fuisse, propterea quod Latonem, auxilium ab ipsis implorantem, contumeliis affecissent.

383, 384. Asia. Palus et oppidum juxta Caystrum. Et quæ, etc. « Et les oiseaux qui cherchent leur 375. Fugere grues. Prognostica | nourriture sur les bords marécageux