Flaventesque abscissa comas, proh Jupiter! ibit
Hic, ait, et nostris illuserit advena regnis?
Non arma expedient, totaque ex urbe sequentur,
Deripientque rates alii navalibus? Ite,

590

Ferte citi flammas, date vela, impellite remos.
Quid loquor? aut ubi sum? Quae mentem insania

mutat?

595

Infelix Dido! nunc te facta impia tangunt? Tum decuit, quum sceptra dabas. En dextra fidesque!

600

Quem secum patrios ajunt portare Penates;
Quem subiisse humeris confectum aetate parentem!
Non potui abreptum divellere corpus, et undis
Spargere? non socios, non ipsum absumere ferro
Ascanium, patriisque epulandum ponere mensis? ̧
Verum anceps pugnae fuerat fortuna. Fuisset.
Quem metui moritura? Faces in castra tulissem,
Implessemque foros flammis, natumque patrem-

que

605

Cum genere exstinxem, memet super ipsa dedissem.
Sol, qui terrarum flammis opera omnia lustras,
Tuque harum interpres curarum et conscia Juno,
Nocturnisque Hecate triviis ululata per urbes,
Et Dirae ultrices, et Di morientis Elissae,
Accipite haec, meritumque malis advertite numen,
Et nostras audite preces. Si tangere portus
Infandum caput ac terris adnare necesse est,

610

591) C.

590) C. 7. Juppiter. Plures abscisa pro evellens. 7. abit. Erf. Hamb. et Menag. Hinc, ait. 592) Montalb. Nunc a. Zul. Nonne a. Ed. Ven. erpediam arma s. instrumenta navalia. 591) Plures tela. 595) Leid. loquar? Olim seeptra dabas Aeneae, nunc eius vitam petis. 596) Plures nuin te fata. 597) Fidesque, sc. eius. 598) Portare pro portasse. Non oblita est Dido sui decoris in medio irarum. 602) C. 7. patrisque. 604) Quid mihi metuendum fuisset, cum mori decreverim. Castra, sc. navalia. 605) C. 8. pa rentem. Foros, s. tabulatum, pro ipsis navibus, 606) Extinxissem. 607 Solem obtestatur vel quasi altorem vitae, vel ut suae mortis et alienae perfidiae testis esse velit Junonem pronubam et consiliatricem interpretemque nuptiarum, propter quas moritur - Hecaten ut praesiden sacrorum magicorum, quorum simulatione moritur - Diut infestae sint Aeneae - Deos denique vel tutelares urbis suae, vel mortis praesides, ut facilem sibi mortem praebeant. 610) C. 7. Dii. 613) Menag. I. Inf. corpus t.

ras,

Et sic fata Jovis poscunt, hic terminus haeret:
At bello audacis populi vexatus et armis,
Finibus extorris, complexu avulsus Iuli,
Auxilium imploret, videatque indigna suorum
Funera; nec, quum se sub leges pacis iniquae
Tradiderit, regno aut optata luce fruatur;

615

Sed cadat ante diem, mediaque inhumatus arena. 620 Haec precor; hanc vocem extremam cum sanguine

fundo.

Tum vos, o Tyrii, stirpem et genus omne futurum Exercete odiis, cinerique haec mittite nostro Munera. Nullus amor populis, nec foedera sunto. Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor,

625

Qui face Dardanios ferroque sequare colonos,
Nunc, olim, quocunque dabunt se tempore vires.
Litora litoribus contraria, fluctibus undas
Imprecor, arma armis; pugnent ipsique nepotesque.
Haec ait, et partes animum versabat in omnes, 630
Invisam quaerens quam primum abrumpere lucem.
Tum breviter Barcen nutricem affata Sychaei;
Namque suam patria antiqua cinis ater habebat:
Annam, cara mihi nutrix, huc siste sororem ;
Dic corpus properet fluviali spargere lympha,
Et pecudes secum et monstrata piacula ducat;
Sic veniat; tuque ipsa pia tege tempora vitta.

635

615) Med. Et bello. 616) Hugen. externis. Aeneas profe ctus ex castris in Latio positis ad Evandrum relicto Ascanio, quem interea oppugnat Turnus. 619) Goth. II. fruetur. 620) Cadunt ante diem, qui immatura morte pereunt. Inhumatus, quia eius corpus nusquam inventum est. 622) Bella perpetuâ de imperio inter Romanos et Tyries, 624) Non est dubium, quin respectum ad foedera Punica toties fracta. 625) Ultor, sc. Hannibal. 626) Hamb. II. sequere. 627) Parrh. quaecunque 629) C. 1, 8. nepotes. Burm duo. Jam precor. Hamb. I. arma viris, sed diversa armorum genera, quibus usi Romani et Poeni. Vult, ut odium adofescat in omnem posteritatem. 63) C. 8. Barcem. Sychei est. 632) AI. Cum, Hinc. Barcen, urbis in Libya conditae meminit Herodotus L. IV. 633) Cinis ater, mortem signandam. 635) Ven. aspergere. Menag. II. mergere. De ablutione veterum, ante sacrificia, pura et fluviali in aqua. 636) Mentel. I ducet. Piacula, s. res ad expiandos Deos necessarias. 637) C. 8. victa. Sprot. corpora. Subintellige coronas capitibus sacrificantium adhibitas, ait

Cerda.

C. I.

ad

640

645

650

Sacra Jovi Stygio, quae rite incepta paravi,
Perficere est animus, finemque imponere curis,
Dardaniique rogum capitis permittere flammae.
Sic ait. Illa gradum studio celerabat anili.
At trepida, et coeptis immanibus effera Dido,
Sanguineam volvens aciem, maculisque trementes
Interfusa genas, et pallida morte futura,
Interiora a domus irrumpit limina, et altos
Conscendit furibunda rogos, ensemque recludit
Dardanium, non hos quaesitum munus in usus.
Hic, postquam Iliacas vestes notumque cubile
Conspexit, paullum lacrimis et mente morata,
Incubuitque toro, dixitque novissima verba:
Dulces exuviae, dum fata deusque sinebant,
Accipite hanc animam, meque his exsolvite curis.
Vixi, et, quem dederat cursum fortuna, peregi;
Et nunc magna mei sub terras ibit imago.
Urbem praeclaram statui; mea moenia vidi;
Ulta virum, poenas inimico a fratre recepi;
Felix, heu nimium felix, si litora tantum
Nunquam Dardaniae tetigissent nostra carinae!
Dixit; et, os impressa toro, Moriemur inultae,
Sed moriamur, ait. Sic, sic juvat ire sub umbras. 660
Hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto
Dardanus, et nostrae secum ferat omina mortis,
Dixerat. Atque illam media inter talia ferro
Collapsam adspiciunt comites, ensemque cruore
Spumantem, sparsasque manus, It clamor ad alta 665

655

638) Pluto, Saturni filius, Jovis frater. 640) Rogum exstructum ad abolenda monumenta omnia exuviasque Aeneae Troiani, eiusque amorem extinguendum. 641) C. 6. anilem. 642) C. 8. ac coep. 643) Vols. II. involvens. 645) C. 7. irrupit. AI. perrumpit, prorumbit, abrumpit. 646) Ven. moribunda. Parrh. thoros. 649) Goth. I. lacrimas. Sprot. mente remota, defixa in pristini amoris ac consuetudinis cogitatione. 651) C. 7. sinebat. Hamb. II. si f. Dulces exuviae, quo Didonis sensus amoris, gloriae et ul: tionis elucet. 652) C. 6, 7. absolvite. 654) Rott. III. mea imago, s. umbra, manes. 656) Ulta, quia opes Pygmalioni fugiens eripuit. 659) Ore impresso, prae animi dolore in torum, cui incubat, immisso, haec eloquitur. 660) Burm. moriemur. 662) Leid. et miserae. Dardanus pro Dardanius. Sit illi ferale hoc spectaculum pro sinistro viae

omine.

Atria; concussam bacchatur fama per urbem.
Lamentis gemituque et femineo ululatu

675

Tecta fremunt; resonat magnis plangoribus aether;
Non aliter, quam si immissis ruat hostibus omnis
Carthago aut antiqua Tyros, flammaeque furentes 670
Culmina perque hominum volvantur perque deorum.
Audiit exanimis, trepidoque exterrita cursu,
Unguibus ora soror foedans, et pectora pugnis,
Per medios ruit, ac morientem nomine clamat:
Hoc illud, germana, fuit? me fraude petebas?
Hoc rogus iste mihi, hoc ignes araeque parabant?
Quid primum deserta querar? comitemne sororem
Sprevisti moriens? Eadem me ad fata vocasses;
Idem ambas ferro dolor, atque eadem hora tulisset.
His etiam struxi manibus, patriosque vocavi 680
Voce deos, sic te ut posita crudelis abessem?
Exstinxsti me teque, soror, populumque, patresque
Sidonios, urbemque tuam. Date vulnera lymphis;
Abluam, et, extremus si quis super halitus errat,
Ore legam. Sic fata gradus evaserat altos,
Semianimemque sinu germanam amplexa fovebat
Cum gemitu, atque atros siccabat veste cruores,
Illa, graves oculos conata attollere, rursus
Deficit. Infixum stridit sub pectore vulnus.
Ter sese attollens cubitoque adnixa levavit;
Ter revoluta toro est, oculisque errantibus alto
Quaesivit coelo lucem, ingemuitque reperta.

1

685

690

Tum Juno omnipotens, longum miserata dolorem Difficilesque obitus, Irim demisit Olympo,

666) Atrium proprie est area subdialis ante aedes. 668) C. 1. clamoribus. Fr. Vat. tremunt, lamenta fremunt in tectis. 671) C. 6, 7. volvuntur. Goth. II. volventur. Civium aedes priv., ac publ. deorum, incendio conreptae. 677) C. 7. comitemque. Hugen. Quod. 678) Hamb. II. me fata vocassent. 679) Oud. ferret. Pier. fuisset. 680) Goth. III. exstruxi. 681) Med. positam. 682) C. 6, 7, 8. te meque. C. 1, 8. Exstinxi. 683) Menag. I. data. 684) C. I. erret. 685) Mos Romanorum vet., ut amici et cognati, admoto ad os morientis ore, extremum eius spiritum quasi excipere et haurire velle viderentur. 687) Menag. 1. furores. 689) C. 7. stridet, sanguis ex vulnere erumpit. 690) C. I. levabat. Al. cubituque innixa og) Oculis caligine obscuratis. 692) Hamb. II. Quaerebat. Plures repertain. 694) C. 7. Irin. C. 8 dimisit. Franc. dimittit. Zul. Diffici lemque obitum. Burm. d. ab alto, 4, 41

Quae luctantem animam nexosque resolveret ar695

tus.

Nam, quia nec fato, merita nec morte, peribat,
Sed misera ante diem, subitoque accensa furore,
Nondum illi flavum Proserpina vertice crinem
Abstulerat, Stygioque caput damnaverat Orco.
Ergo Iris croceis per coelum roscida pennis,
Mille trahens varios adverso sole colores,
Devolat, et supra caput adstitit: Hunc ego Diti
Sacrum jussa fero, teque isto corpore solvo.
Sic ait, et dextra crinem secat. Omnis et una
Dilapsus calor, atque in ventos vita recessit.

700

705

695) C. 1. absolveret. Franc. dissolveret. Sprot. et Wall. resolverat. Nexos artus, corporis cum anima nexum. 695) Triplex distinguit genus mortis. sc. fato. casu et merito. 698) Gud. Necdum. Credebant Graeci Romanique, mori neminem posse, nisi Proserpina morientis crinem abstulisset, quasi sacras sibi inferisque primitias. 700 C. 7. TOsyda. Franc, rosida. Bigot. ad roscida. Med. et Gud. pinnis, 701) Multi adversa luce. 702) Bigot. Advolat. Hamb. II. atque super 704) Pier. Long. cr. tulit. C. 1. color. Burm. duo Delapsus.

705)