Bisaltæ quo more solent, acerque Gelonus,
Quùm fugit in Rhodopen atque in deserta Getarum,
Et lac concretum cum sanguine potat equino.
Quàm procul aut molli succedere sæpius umbræ
Videris, aut summas carpentem ignavius herbas,
Extremamque sequi, aut medio procumbere campo
Pascentem et seræ solam decedere nocti :
Continuò culpam ferro compesce, priusquàm
Dira per incautum serpant contagia vulgus.
Non tam creber, agens hiemem, ruit æquore
470 Quàm multæ pecudum pestes. Nec singula morbi Corpora corripiunt, sed tota æstiva repentè, Spemque gregemque simul, cunctamque ab origine. gentem.
Tum sciat, aërias Alpes et Norica si quis Castella in tumulis et Iapydis arva Timavi, Nunc quoque post tanto videat, desertaque regna Pastorum et longè saltus latèque vacantes.
Hic quondam morbo cœli miseranda coorta est Tempestas, totoque auctumni incanduit æstu, 479 Et genus omne neci pecudum dedit, omne ferarum ; Corrupitque lacus; infecit pabula tabo.
Nec via mortis erat simplex; sed ubi ignea venis
Omnibus acta sitis miseros adduxerat artus:
Rursùs abundabat fluidus liquor, omniaque in se
Ossa minutatim morbo collapsa trahebat.
Sæpe in honore deûm medio stans hostia ad aram,
Lanea dum niveâ circumdatur infula vittâ,
Inter cunctantes cecidit moribunda ministros.
Aut si quam ferro mactaverat ante sacerdos,
Inde neque impositis ardent altaria fibris,
Nec responsa potest consultus reddere vates;
Ac vix suppositi tinguntur sanguine cultri,
Summaque jejunâ sanie infuscatur arena.
Hinc lætis vituli vulgo moriuntur in herbis
Et dulces animas plena ad præsepia reddunt.
Hinc canibus blandis rabies venit, et quatit ægros
Tussis anhela sues ac faucibus angit obesis.
Labitur infelix studiorum atque immemor herbæ,
Victor equus, fontesque avertitur, et pede terram
Crebra ferit; demissæ aures; incertus ibidem 500
Sudor, et ille quidem morituris frigidus; aret
Pellis, et ad tactum tractanti dura resistit.
Hæc ante exitium primis dant signa diebus. Sin in processu coœpit crudescere morbus: Tum verò ardentes oculi atque attractus ab alto Spiritus, interdum gemitu gravis; imaque longo Ilia singultu tendunt; it naribus ater Sanguis et obsessas fauces premit aspera lingua. Profuit inserto latices infundere cornu Lenæos; ea visa salus morientibus una; Mox erat hoc ipsum exitio, furiisque refecti Ardebant, ipsique suos, jam morte sub ægrâ, (Dî meliora piis, erroremque hostibus illum !) Discissos nudis laniabant dentibus artus. Ecce autem duro fumans sub vomere taurus Concidit, et mixtum spumis vomit ore cruorem, Extremosque ciet gemitus. It tristis arator, Mærentem abjungens fraternâ morte juvencum, Atque opere in medio defixa relinquit aratra. 519 Non umbræ altorum nemorum, non mollia possunt Prata movere animum, non, qui per saxa volutus Purior electro campum petit amnis: at ima Solvuntur latera atque oculos stupor urget inertes, Ad terramque fluit devexo pondere cervix.
Quid labor aut benefacta juvant? quid vomere
Invertisse graves? atqui non Massica Bacchi
Munera, non illis epulæ nocuêre repôstæ;
Frondibus et victu pascuntur simplicis herbæ ;
Pocula sunt fontes liquidi atque exercita cursu
Flumina; nec somnos abrumpit cura salubres. 530
Tempore non alio dicunt regionibus illis
Quæsitas ad sacra boves Junonis, et uris
Imparibus ductos alta ad donaria currus.
Ergo ægrè rastris terram rimantur, et ipsis
Unguibus infodiunt fruges, montesque per altos
Contentâ cervice trahunt stridentia plaustra.
Non lupus insidias explorat ovilia circum,
Nec gregibus nocturnus obambulat; acrior illum
Cura domat. Timidi dama cervique fugaces
Nunc interque canes et circum tecta vagantur. 540
Jam maris immensi prolem et genus omne na-
tantûm
Litore in extremo, ceu naufraga corpora, fluctus
Proluit insolitæ fugiunt in flumina phocæ.
Interit et curvis frustra defensa latebris
Vipera, et attoniti squamis astantibus hydri.
Ipsis est aër avibus non æquus, et illæ
Præcipites altâ vitam sub nube relinquunt.
Præterea jam nec mutari pabula refert,
Quæsitæque nocent artes; cessêre magistri,
Phillyrides Chiron Amythaoniusque Melampus.
Sævit, et, in lucem Stygiis emissa tenebris,
Pallida Tisiphone Morbos agit ante Metumque,
Inque dies avidum surgens caput altiùs effert.
Balatu pecorum et crebris mugitibus amnes
Arentesque sonant ripa collesque supini.
Jamque catervatim dat stragem, atque aggerat ipsis
In stabulis turpi dilapsa cadavera tabo:
Donec humo tegere ac foveis abscondere discunt.
Nam neque erat coriis usus, nec viscera quisquam
Aut undis abolere potest aut vincere flamma.
Ne tondere quidem morbo illuvieque peresa
Vellera nec telas possunt attingere putres:
Verùm etiam, invisos si quis tentârat amictus,
Ardentes papulæ atque immundus olentia sudor
Membra sequebatur, nec longo deinde moranti
Tempore contactos artus sacer ignis edebat.
PROTENUS aërii mellis cœlestia dona
Exsequar. Hanc etiam, Mæcenas, adspice partem,
Admiranda tibi levium spectacula rerum,
Magnanimosque duces, totiusque ordine gentis
Mores et studia et populos et prælia dicam.
In tenui labor; at tenuis non gloria; si quem
Numina læva sinunt auditque vocatus Apollo.
Principiò sedes apibus statioque petenda,
Quo neque sit ventis aditus, (nam pabula venti
Ferre domum prohibent) neque oves hædique pe-
Floribus insultent, aut errans bucula campo
Decutiat rorem, et surgentes atterat herbas.
Absint et picti squalentia terga lacerti
Pinguibus à stabulis, meropesque aliæque volucres,
Et manibus Procne pectus signata cruentis.
Omnia nam latè vastant ipsasque volantes
Ore ferunt dulcem nidis immitibus escam.
At liquidi fontes et stagna virentia musco
Adsint et tenuis fugiens per gramina rivus, [bret:
Palmaque vestibulum aut ingens oleaster inum-
Ut, quùm prima novi ducent examina reges
Vere suo, ludetque favis emissa juventus,
Vicina invitet decedere ripa calori,
Obviaque hospitiis teneat frondentibus arbos.
In medium, seu stabit iners seu profluet humor,
Transversas salices et grandia conjice saxa,
Pontibus ut crebris possint consistere, et alas
Pandere ad æstivum solem si fortè morantes
Sparserit, aut præceps Neptuno immerserit Eurus.
Hæc circum casiæ virides et olentia latè
Serpylla et graviter spirantis copia thymbræ
Floreat, irriguumque bibant violaria fontem.
Ipsa autem, seu corticibus tibi suta cavatis,
Seu lento fuerint alvearia vimine texta,
Angustos habeant aditus. Nam frigore mella
Cogit hiems, eademque calor liquefacta remittit.
Utraque vis, apibus pariter metuenda, neque illæ
Nequidquam in tectis certatim tenuia cerâ
Spiramenta linunt, fucoque et floribus oras
Explent, collectumque hæc ipsa ad munera gluten
Et visco et Phrygiæ servant pice lentius Idæ.
Sæpe etiam effossis, si vera est fama, latebris
Sub terrâ fovere larem, penitusque repertæ
Pumicibusque cavis exesæque arboris antro.
Tu tamen è levi rimosa cubilia limo
Ungue fovens circùm et raras superinjice frondes,
Neu propiùs tectis taxum sine, neve rubentes
Ure foco cancros, altæ neu crede paludi,
Aut ubi odor cœni gravis, aut ubi concava pulsu
Saxa sonant vocisque offensa resultat imago.
Quod superest, ubi pulsam hiemem Sol aureus egit Sub terras, cœlumque æstivâ luce reclusit? Illæ continuò saltus silvasque peragrant, Purpureosque metunt flores et flumina libant Summa leves. Hinc nescio quâ dulcedine lætæ Progeniem nidosque fovent; hinc arte recentes Excudunt ceras et mella tenacia fingunt. Hinc ubi jam emissum caveis ad sidera cœli Nare per æstatem liquidam suspexeris agmen, Obscuramque trahi vento mirabere nubem: Contemplator: aquas dulces et frondea semper Tecta petunt. Huc tu jussos adsperge sapore, Trita melisphylla et cerinthæ ignobile gramen; Tinnitusque cie, et matris quate cymbala circùm : Ipsæ consident medicatis sedibus, ipsæ
|