5

10

15

BOOK III.

Postquam res Asiae Priamique evertere gentem
immeritam visum superis ceciditque superbum
Ilium et omnis humo fumat Neptunia Troja,
diversa exsilia et desertas quaerere terras
auguriis agimur divum classemque sub ipsa
Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae
incerti, quo fata ferant, ubi sistere detur,

contrahimusque viros. Vix prima inceperat aestas,
et pater Anchises dare fatis vela jubebat,
litora cum patriae lacrimans portusque relinquo
et campos, ubi Troja fuit. Feror exsul in altum
cum sociis natoque, Penatibus et magnis dis.

Terra procul vastis colitur Mavortia campis
(Thraces arant) acri quondam regnata Lycurgo;
hospitium antiquum Trojae sociique Penates,
dum fortuna fuit. Feror huc et litore curvo
moenia prima loco fatis ingressus iniquis
Aeneadasque meo nomen de nomine fingo.
Sacra Dionaeae matri divisque ferebam
auspicibus coeptorum operum superoque nitentem
caelicolum regi mactabam in litore taurum.
Forte fuit juxta tumulus, quo cornea summo
virgulta et densis hastilibus horrida myrtus.
Accessi viridemque ab humo convellere silvam
conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras,
horrendum et dictu video mirabile monstrum.

Nam, quae prima solo ruptis radicibus arbos
vellitur, huic atro liquuntur sanguine guttae
et terram tabo maculant. Mihi frigidus horror
membra quatit, gelidusque coit formidine sanguis.
Rursus et alterius lentum convellere vimen

insequor et causas penitus temptare latentis;
ater et alterius sequitur de cortice sanguis.
Multa movens animo nymphas venerabar agrestis
Gradivumque patrem, Geticis qui praesidet arvis,
rite secundarent visus omenque levarent.
Tertia sed postquam majore hastilia nisu
aggredior genibusque adversae obluctor harenae,
(eloquar an sileam ?) gemitus lacrimabilis imo
auditur tumulo, et vox reddita fertur ad auris :
'Quid miserum, Aenea, laceras? Jam parce sepulto;
parce pias scelerare manus. Non me tibi Troja
externum tulit aut cruor hic de stipite manat.
Heu! fuge crudelis terras, fuge litus avarum ;

nam Polydorus ego. Hic confixum ferrea texit
telorum seges et jaculis increvit acutis.'
Tum vero ancipiti mentem formidine pressus
obstipui, steteruntque comae, et vox faucibus haesit.
Hunc Polydorum auri quondam cum pondere magno
infelix Priamus furtim mandarat alendum

Threicio regi, cum jam diffideret armis
Dardaniae cingique urbem obsidione videret.
Ille, ut opes fractae Teucrum et fortuna recessit,
res Agamemnonias victriciaque arma secutus
fas omne abrumpit, Polydorum obtruncat et auro
vi potitur. Quid non mortalia pectora cogis,
auri sacra fames! Postquam pavor ossa reliquit,
delectos populi ad proceres primumque parentem

monstra deum refero et, quae sit sententia, posco.
Omnibus idem animus, scelerata excedere terra,
linqui pollutum hospitium et dare classibus Austros.
Ergo instauramus Polydoro funus et ingens
aggeritur tumulo tellus; stant Manibus arae
caeruleis maestae vittis atraque cupresso
et circum Iliades crinem de more solutae;
inferimus tepido spumantia cymbia lacte
sanguinis et sacri pateras animamque sepulcro
condimus et magna supremum voce ciemus.

Inde, ubi prima fides pelago placataque venti

dant maria et lenis crepitans vocat Auster in altum,
deducunt socii navis et litora complent.
Provehimur portu, terraeque urbesque recedunt.
Sacra mari colitur medio gratissima tellus
Nereidum matri et Neptuno Aegaeo,

quam pius Arcitenens oras et litora circum
errantem Mycono e celsa Gyaroque revinxit
immotamque coli dedit et contemnere ventos.
Huc feror; haec fessos tuto placidissima portu
accipit. Egressi veneramur Apollinis urbem.

60

65

70

75

Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, vittis et sacra redimitus tempora lauro

80

occurrit, veterem Anchisen agnoscit amicum;

jungimus hospitio dextras et tecta subimus. Templa dei saxo venerabar structa vetusto :

'Da propriam, Thymbraee, domum, da moenia fessis et genus et mansuram urbem; serva altera Trojae Pergama, relliquias Danaum atque immitis Achilli. Quem sequimur? Quove ire jubes, ubi ponere sedes? Da, pater, augurium atque animis illabere nostris.' Vix ea fatus eram: tremere omnia visa repente,

85

90

liminaque laurusque dei, totusque moveri

mons circum et mugire adytis cortina reclusis.
Summissi petimus terram, et vox fertur ad auris:
'Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum
prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto
accipiet reduces. Antiquam exquirite matrem.
Hic domus Aeneae cunctis dominabitur oris
et nati natorum et qui nascentur ab illis.'
Haec Phoebus; mixtoque ingens exorta tumultu
laetitia, et cuncti, quae sint ea moenia, quaerunt,
quo Phoebus vocet errantis jubeatque reverti.
Tum genitor veterum volvens monumenta virorum,
'Audite, o proceres,' ait, 'et spes discite vestras.
Creta Jovis magni medio jacet insula ponto,
mons Idaeus ubi et gentis cunabula nostrae.
Centum urbes habitant magnas, uberrima regna,
maximus unde pater, si rite audita recordor,
Teucrus Rhoeteas primum est advectus ad oras
optavitque locum regno. Nondum Ilium et arces
Pergameae steterant; habitabant vallibus imis.
Hinc Mater cultrix Cybeli Corybantiaque aera
Idaeumque nemus, hinc fida silentia sacris
et juncti currum dominae subiere leones.

Ergo agite et, divum ducunt qua jussa, sequamur;
placemus ventos et Gnosia regna petamus.
Nec longo distant cursu; modo Juppiter adsit,
tertia lux classem Cretaeis sistet in oris.'

Sic fatus meritos aris mactavit honores,
taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo,
nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam.
Fama volat pulsum regnis cessisse paternis
Idomenea ducem desertaque litora Cretae,

95

100

105

110

115

120